مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی: محب الله سلام
ناحیه مکران در جنوب شرقی ایران واقع شده، ضخامت رسوبات موجود بیش از ۱۰۰۰۰ متر می باشد که از کرتاسه تا پلیوسن را در بر می گیرد. در این ناحیه گل فشان های متعددی وجود دارد که به دلیل داشتن گاز متان حائز اهمیت هستند. تعداد ۱۲ مقطع چینه شناسی در نواحی چابک، چابهار و باهو کلات برداشت شده، نمونه ها از نظر فسیل شناسی مورد مطالعه قرار گرفته و تعداد ۲۸۰ نمونه مورد تجزیه ژئو شیمی آلی قرار گرفته است و پارامتر های CT (کربن آلی) CP (کربن قابل پیرولیز) و CE (بیتومین) به انضمام نسبت O /C و H /C تعداد ۲۹ نمونه تعیین گردیده و جهت تعیین مرحله بلوغ حرارتی آنها دیاگرام های CR / CT نمونه ها ترسیم گردیده است. این مطالعات عمدتاٌ بر روی رسوبات میوسن صورت گرفته و نشان می دهد درصد کربن آلی نمونه ها بین ۴۶% تا ۱/۷۶ درصد تغییر می کند. متوسط کربن آلی ۷۲ درصد می باشد. تراکم نمونه های با درصد کربن آلی بیشتر در قسمت چابهار متمرکزند بر مبناء نسبت H /C و O /C تعیین شده کروژن موجود از نوع III می باشد که بیشتر دارای توان گاز زایی است، نمونه ها دارای بلوغ حرارتی بالایی هستند و اگر کروژن از نوعی غیر از نوع III نیز باشد از مرحله تولید نفت گذشته و فقط نفت میعانی و گاز خشک می توانند ایجاد نمایند. نتایج حاصله از تجزیه نمونه ها با برداشت صحرایی زمین شناسی تلفیق گردیده و نشان می دهد که تناوب شیل و ماسه سنگ موجود در سازند مکران در قسمت های مختلف حوضه تغییرات رخساره شدیدی را نشان می دهد، علاوه بر آن مقدار کربن آلی موجود نیز متغیر است. وجود گسل های متعدد در ناحیه باعث آزاد شدن گاز ها از لایه های ماسه سنگی گردیده است، وجود گل فشان ها در طول گسل های موجود موید این نظریه می باشد. حوضه رسوبی مکران با وسعت تقریبی ۱۶۰۰۰۰ کیلومتر مربع است که حدود ۷۰۰۰۰ کیلومتر مربع آن در خاک ایران قرار دارد. ضخامت رسوبات دریایی بیش از ۱۰۰۰۰ متر است. نبود فعالیت های آذرین در این ناحیه و وجود چشمه های گازی و گل فشان ها در طول سواحل جاسک تا مرز پاکستان معرف تشکیل هیدرو کربور در این ناحیه بوده و لذا این ناحیه از نقطه نظر پتانسیل هیدرو کربوری امید بخش به نظر می رسد. به این دلیل در ۱۹۶۲ چاه کراتی شماره ۱ به عمق ۴۱۶۲ متر جهت ارزیابی امکانات نفتی و گازی منطقه که در چند افق محتوی گاز متان به مقدار ۹۹ درصد بوده حفاری گردید ولی به دلیل اشکالات فنی به اهداف پیش بینی شده قبلی نرسید. همچنین تعداد ۵ حلقه چاه از سال ۱۹۱۶ تا ۱۹۷۷ که کم عمق ترین آنها ۸۱۰ و عمیق ترین آنها ۴۴۵۵ متر عمق داشت و در حین حفاری نیز به افق های گازی برخورد شده است، در ناحیه مکران پاکستان حفاری، ولی به دلیل اقتصادی نبودن آنها عملیات اکتشافی متوقف گردیده است. هدف از مطالعه این ناحیه ارزیابی توان گاز زایی رسوبات میوسن در ناحیه مکران می باشد. به دلیل تغییرات رخساره شدید رسوبات فوق، تعداد ۱۲ مقطع چینه شناسی طی عملیات صحرایی مختلف در ناحیه شمال و شمال غرب جاسک، شمال غرب کنارک، شمال و شمال شرق چاه بهار و منتهی الیه شرقی حوضه در طول رودخانه باهو کلات برداشت گردیده و پس از بررسی های فسیل شناسی تعداد ۲۸۰ نمونه در مرکز پژوهش و خدمات علمی شرکت نفت مورد تجزیه قرار گرفته است. نتایج آنالیز های ژئو شیمیایی به صورت ارگانیک لاگ ترسیم گردیده و جهت ارزیابی مرحله بلوغ حرارتی دیاگرام های CR / CT که در آن CT معرف کربن آلی کلی موجود در نمونه قبل از پیرولیز و CR کربن آلی بعد از پیرولیز است، ترسیم گردیده است. ●ژئوموفولوژی ناحیه: ناحیه مکران از نظر مورفولوژی از دو قسمت تشکیل شده است، قسمت ساحلی که سواحل دریای عمان و دشت شمال آن را تشکیل می دهد عمدتاٌ از تپه های ماسه ای و رسوبات آبرفتی تشکیل شده، قسمت کوهستانی به موازات ساحل تا جازموریان ادامه دارد و علی رغم ارتفاع کم دارای دره های عمیق فرسایش یافته ای می باشد که به علت نبود جاده و شرایط نامساعد جوی فاقد تراکم جمعیت می باشد. تمام رودخانه های موجود به دریای عمان میریزند، بارندگی ها حتی به مدت خیلی کم تمام دشت را باتلاقی نموده و ارتباط آبادیها را قطع می کند. ●چینه شناسی ناحیه: قدیمی ترین بیرون زدگی های موجود در ناحیه آمیزه های رنگین می باشد که در شمال ناحیه و جنوب جازموریان رخنمون یافته و مخلوط درهمی از سنگ های رسوبی، آذرین، متامورفیک می باشد که در آن سنگ های آذرین اولترا بازیک و بازیک و آتشفشانی توام با آهک های کریستالین نابرجا دیده می شود. بر روی آمیزه های رنگین رسوبات یکنواخت شیل، شیل ماسه ای و ماسه سنگ قرار می گیرد که دارای عدسی های آهکی محتوی فسیل ائوسن می باشد. یکی از بهترین رخنمون این آهک ها در ۳۰ کیلومتری شمال جاده ایرانشهر خاش، در غرب ده دامن دیده می شود که یک آهک مرجانی با فسیل های نومولیت و دیسکوسیکلین و آلوئولین به سن ائوسن می باشد. در بعضی از نواحی نیز آهک های رودیست دار کرتاسه بر روی آمیزه های رنگین مشاهده می شود. رسوب گذاری شیل و ماسه سنگ توام با سنگ های آهکی نابر جا می باشد که آهک های فوق نقاط نسبتاٌ مرتفعی را تشکیل می دهند. این بخش از توالی رسوبی را به نام Wild flysch نامگذاری کرده اند که می تواند معرف واریزه های تکراری زیر دریایی باشد. به طرف جنوب بر روی این توالی رسوبی تناوبی از شیل و ماسه سنگ وجود دارد که فاقد آهک های نابرجا بوده بنام فلیش های ائوسن که تا الیگوسن و میوسن نیز ادامه داشته است. ضخامت عظیمی از این توالی رسوبی در ناحیه وجود دارد و بالاخره رسوبات میوسن توسط توالی دیگری به سن پلیوسن پوشیده می شوند که در سواحل مکران رخنمون آنها دیده می شود. رسوبات میو پلیوسن که از توالی چند هزار متری از شیل، ماسه سنگ و مارن تشکیل شده عمدتاٌ لیتورال و شلف هستند و دارای تغییرات رخساره سریع بوده و قسمت عظیمی از ناحیه مکران را در بر میگیرند. وجود گونه های مختلف Orbulina, Miogypsina و سایر فسیل های شاخص، معرف سن میوسن و بالاخره رسوبات کواترنری که از تراس ها، رسوبات آبرفتی و سایر رسوبات عهد حاضر تشکیل شده است سطح ناحیه را می پوشاند. به این ترتیب ناحیه مکران از نظر چینه شناسی کلاٌ به صورت زیر دیده می شود: – در نواحی شمالی مکران افیولیت ملانژ ها، فلیش های ائوسن، الیگوسن و For- arc accretionary complex دیده می شود. – در مکران جنوبی عمدتاٌ مولاس های نئوژن و Fore- arc complex متشکل از مواد منشاء گرفته از خشکی و بالاخره Offshore accretionary complex دیده می شود. در این ناحیه توالی آهک های ائوسن که در قاعده رسوب فلیش وجود دارد و بنام آهک خاران در پاکستان معروف است و همچنین گسترش آهک های مرجانی در میوسن که به صورت بین انگشتی با شیل ها قرار دارند (در ناحیه کمشولک ۶۰ کیلومتری شمال جاسک) و همچنین لایه های ماسه سنگ ضخیم لایه، از نقطه نظر اکتشاف هیدرو کربوری حائز اهمیت هستند.
