مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی: نعمت
امانت داري يکي از صفات پسنديده اخلاقي است که تمام مذاهب آسماني پيروان خود را به رعايت آن سفارش کرده اند . زشتي ، نقص ، امانت نيز مورد تاًييد همه معلمان اخلاقي در تمام ادوار قرار گرفته است ، چرا که بقاي زندگي اجتماعي و تداوم ارتباط سالم بين افراد جامعه مستلزم امانت داري آنان نسبت به اموال يکديکر مي باشد .
از ديد گاه بر خي از مردم ، خيانت در امانت انچنان قبيح محسوب مي شود که از اين نظر در مرتبه حتا بالا تر از سرقت قرار مي گيرد ، چرا که خاًيين در امانت ، علاوه بر بردن مال ديگران ، از اعتماد آنان به خود نيز سوي استفاده ميکند و اين همان طوريکه ازپيامبر»ص«
نقل شده است ، دليل بر نفاق و دو روي او مي باشد .
تعريف جرم خيانت در امانت : جرم خيانت در امانت عبارت است از ارتکاب رفتار مجرمانه عمدي مخالف امانت داري از ناحيه امين نسبت به اموال آشيا يا اسناد که به يکي از اسباب قانوني به او سپرده شده يا در حکم سپردن بوده است و بنا بر اين بوده است که مسترد شود ، ولي امين انرا به ضرر مالک يا متصرف ان ، تصاحب ، استعمال ، تلف يا مفقود کرده باشد .
مبناي جرم خيانت در امانت : از نظر اخلاقي و مذهبي امانت داري يکي از صفات پسنديده و مورد تاًکيد است و از نظر اجتماعي زمينه اعتماد و موٌدت بين افراد جامعه را فراهم مي کند و مانع تشنجهاي اجتماعي مي شود ، بر عکس خيانت در امانت موجب تشنج هاي اجتماعي نا مطلوب مي شود .
در اسلام بر اساس آيات و روايات متعدد ، رد امانت به عنوان يک و ظيفه شرعي و خيانت در امانت به عنوان يک عمل قبيح مورد تاٌکيد قرار گرفته است . که حکم مذکور هم اثر وضعي دارد و هم اثر تکليفي . از جمله ميتوان به آيات زير استناد کرد« ان الله يامرکم ان توٌدا الامانات الي اهلها» .که دلالت صريح بر و جوب رد امانت به صاحب ان دارد .
« يا ايهاالذين آمنو الا تخونو الله و الرسول و تخونوا امانتکم و انتم تعلمون»
که صريح بر نهي از خيانت در امانت دارد و نهي هم ظاهر در و جوب ترک است . لذا ارتکاب آن حرام است و ارتکاب هر فعل حرام مستوجب تعزير است .
« ان الله يدافع عن الذين آمنو ان الله لا يحب کل خوان کفورا » . که دلالت به قبيح خيانت دارد آياتي ديگري هم در مقابل ، امانت داري را از صفات مومنان اعلام کرده اند از جمله سوره موٌمنون آيه 8 و سوره معارج آيه 32 به عباره « والذين همسس لاماناتهم و عهدهم راعون » در بيان صفات موٌمنين حفظ امانت را تصريح کرده اند .
« هرگيز به طرف داري خيانت کاران به موٌمنان مجادله مکن با خيانت کاران که با نفس خود خيانت مي کند خدا مردم خاٌيين آلوده را دوست نمي دارد اينها از مردم شرم مي کند ولي از خدا شرم نمي کند در حالي خدا هميشه با آنها است مو قع شب که محرمانه جلسه مي کند و سخنان نا روا و تهمت آميز مي زند آري خداوند با تمام اعمال آنها احاطه دارد . بلفرض که شما در دنيا از انها دفاع کرديد در روز قيامت چه کسي از انها دفاع و وکالت خواهد کرد. ؟
لذا از نظر قرآن نه تنها خيانت ، عموماٌ خيانت در امانت خصوصاَ گناه است . بلکه کساني که به دفاع از انها مي پر دازد هم مورد سر زنش قرار گرفته اند . که مبادا کسي به اين افراد نزديک شوند .
از روايات که دلالت بر قبيح عمل مذکور مي کند ميتوان به موارد زير استناد کرد :
ـــ پيامبر اکرم «ص» امانت داري روزي به بار مي آورد و خيانت کاري فقر به دنبال دارد .
ــ حضرت علي »کرم « اي کميل بدان که رخصتي در نه پرداختن امانت هيچ کس نيست . هرکه از ما رخصتي در اين باره روايت کند بيهوده گفته و گناه کرده و سزايش دوزخ است سوگند مي خورم که رسول خدا ساعت پيش از مرگش سه بار به من فرمود اي ابوالحسن امانت را به نيکو کار و تبهکار رد کن زياد باشد يا کم حتا نخ و سوزن .
پيامبر «ص» مي گويد : ( موُمن به هر خصلت خو کند به دروغ خيانت خو نمي کند)
حضرت علي مي گويد : ( امانت را بي پردازيد گرچه به کشنده فرزندان پيامبران باشد) .
با توجه به آيات و روايات مذکور فقه ها تعدي و تجاوز در امانت را از موارد ضمان ذکر کرده اند و با توجه به اينکه عدم الرد عند المطالبه از موارد تفريط و نوع اهمال است .
لذا در صورت که صاحب مال ، مالش را در خواست کند وامين از رد او امتناع کند ضامن است و از نظر حکم تکليفي هم مرتکب عمل حرام شده است .
شيخ طوسي درنهايه از امام باقر »ع« نقل مي کند که علي »ع« براي سه نفر دستور حبس داده است . اول غاصب ، دوم آنکه مال يتم را مي خورد و سوم آنکه امانت به وي سپرده شده است و او آنرا از بين بر ده است .
لذا قدم متيقين اين است که خيانت در امانا حرام و گنا ه است و حاکم ميتواند خائن را تعزير نمايد . از اطلاق آيات و روايات ميتوان جنبه حق الهي بودن اين گناه را استنباد کرد لذا مطالبه شاکي خصوصي نسبت به تعقيب خائين شرط نيست .عموميت آيات و روايات شامل اموال منقول و غير منقول مي شود .
از پيامبر »ص« نقل شده است : ( کسي که در دنيا در امانت خيانت کند آن را به صاحبش ندهد تا بيمرد بر غير دين اسلام مرده و خدا او را ملاقات ميکند در حالي که به خشم ناک است کسي که دانسته مال خيانت شده را مي خرد در روز قيامت مثل خائين است . سه خصلت است که در هر کس با شد دليل بر نفاق است ، هرچند که نماز بخواند و روزه بيگرد و خود را مسلمان بداند : دروغ گوي ، خلف و عده ، خيانت در امانت .)
