مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی مروه
تعجب نکنید! سوده، همان “سوئیچ” است یعنی سامانه‌ای مخابراتی که به ارتباطات و کاربران تلفن، سمت و سو می‌دهد. هفتاد سال پیش هنگامی که فناوری راه‌آهن به ایران آمد و فرهنگستان نخست، در اوج هنر‌نمایی‌های خود بود، مدیران راه‌آهن، جدا از فرهنگستان و خودسرانه، “سوزن” را برای “سوئیچ” وضع کردند و مسئول آن را “سوزن‌بان” خواندند.
۱- یادآوری
تعجب نکنید! سوده، همان “سوئیچ” است یعنی سامانه‌ای مخابراتی که به ارتباطات و کاربران تلفن، سمت و سو می‌دهد. هفتاد سال پیش هنگامی که فناوری راه‌آهن به ایران آمد و فرهنگستان نخست، در اوج هنر‌نمایی‌های خود بود، مدیران راه‌آهن، جدا از فرهنگستان و خودسرانه، “سوزن” را برای “سوئیچ” وضع کردند و مسئول آن را “سوزن‌بان” خواندند. البته هنوز هم در قاموس ارتباطات ریلی، “سوئیچ من”، سوزن‌بان است و دیگر چنین خوانده می‌شود اما “سوزن” راه‌آهن، به خاطر این که از لحاظ هم‌نامی، با سوزن خیاطی اشتباه می‌شد، در فرهنگستان سوم یا فرهنگستان زبان و ادب فارسی، انتخاب نشد و به جای آن “سوده” (با “های” ملفوظ) معادل سوییچ به تصویب رسید.
۲- نرم- سوده یعنی “سافت سوئیچ”
سودههای نرم‌افزاری، از لحاظ موضوعی، سوژه‌ی جالب توجهی هستند. البته “نرم- سوده”، نوعی سودهی نرم‌افزاری است که “کنسرسیوم بین المللی نرم- سوده” از سال ۱۹۹۱ تا کنون، روی استاندارد سازی آن کار می‌کند. این کنسرسیوم تا دو سال پیش، صد و نود عضو داشت و طی دو سال اخیر باید بر شمار اعضای آن، باز هم افزوده شده باشد. علت گرمی بازار کنسرسیوم بین المللی نرم- سوده نیز مشخص است:نرم افزار، همه‌ی عرصه‌های مهندسی ارتباطات و مخابرات را در نوردیده است. به طور کلی می‌توان گفت، اقتصاد مخابرات، علت اصلی روآوری تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی و فراهم آوران خدمات مخابرات، به سودهی نرم‌افزاری‌ست، چرا که ساختن سودههای سنتی و نصب‌کردن و نگهداری و بهره‌برداری از آنها، گران تمام می‌شود. به عبارت دیگر، ساختن سودههای مداری یا بسته‌ای ، هم نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین دارد و هم این که در اجرا، یعنی هنگام بهره‌برداری و نگهداری، نیازمند اجرای پروتکل‌های پیچیده‌ی سیگنال‌دهی، مانند سامانهی سیگنال‌دهی شماره‌ی هفت اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات است، در حالی که سودهی نرم افزاری، همان طور که از نام آن بر‌می‌آید، نرم‌افزاری بیش نیست و در نمونه‌ی “نرم- سوده”، سامانهی سیگنال‌دهی‌اش، بسیار ساده‌تر از سامانهی سیگنال‌دهی شماره‌ی هفت اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات است. سامانهی سیگنال‌دهی “نرم- سوده”، به صورت اختصار، با سه حرف انگلیسیSIP مشخص می‌شود.
۳- داستان پیدایش SIP
در سال‌های پایانی سده‌ی بیستم، اندیشه‌ی ایجاد پیک الکترونیکی یا نامه‌رسان و پیام‌رسان خود کاری که اینترنت و شبکه‌های تلفنی را یکپارچه کند، به شدت، مطرح بود. نیازی به پیام‌رسانی یکپارچه (یا آنچه انگلیسی زبان‌ها، آن را Unified messaging می‌نامند) را کاربران تلفن و دورنگار ما هم تجربه کرده‌اند: به طور معمول وقتی کاربران تلفن می‌خواهند از رسیدن متن دورنگار خود مطمئن شوند، پس از ارسال دورنگار، با گیرنده‌ی آن، تماس تلفنی برقرار می‌کنند و از بی‌خطا رسیدن دورنگار ، می‌پرسند. البته این تنها علت برای برقراری ارتباط مجدد باگیرنده نیست. گاهی فرستنده‌ی دورنگار، مایل است رسیدن آن را به گیرنده، گوشزد کند و گاهی هم بر آن تأکید ورزد. این فرایند به ویژه در ادارات دولتی و شرکت های خصوصی بسیار رایج است تا گیرنده نتواند دریافت آن را انکار کند. از این رو، کاربران و کارشناسان مخابرات نام واصطلاح ویژه‌ای را به این فرایند داده‌اند: فرایند “عدم انکار” یا به انگلیسی: non- repudiation. حال در شبکه‌های معمولی تلفن، این فرایند در چند نوبت و با چند بار شماره‌گیری کردن، برگزار می‌شود: بار اول با دورنگار (برای ارسال متن) و بار دوم با گوشی تلفن ثابت یا همراه (برای اطمینان از دریافت متن و پیشگیری از عدم انکار)، اما در اینترنت چطور؟- البته دورنگار اینترنتی هم، اکنون به بازار آمده است ولی منظور اولیه‌ی پدید‌آورندگان سامانهی سیگنال‌دهی SIP، حل مشکل کاربران پست الکترونیکی بود. در اینترنت، هنگامی که نامه‌ی الکترونیکی را به نشانی گیرنده‌ی آن، ارسال می‌کنیم، اگر بخواهیم از دریافت آن توسط گیرنده، آگاه شویم و نه تنها از دریافت مطمئن شویم بلکه از تعویق افتادن خواندن و مطالعه‌ی آن پیشگیری کرده باشیم و راه‌های عدم انکار را از سوی گیرنده‌ی پست الکترونیکی، مسدود نمایئم، چه باید بکنیم؟ بی‌شک راه‌کار‌های متعددی برای حل این مشکل موجود‌اند اما اگر نخواهیم از تلفن برای این کار استفاده کنیم، چه باید کرد؟- البته اگر بشود در همان فرصت و نوبتی که از اینترنت استفاده می‌کنیم، هر دو کاررا بکنیم، با یک تیر دو نشان زده‌‌ایم این صورت مسأله‌ای بود که برای نهاد استاندارد‌سازی اینترنت، یعنی IETF، در سال‌های پایانی سده‌ی گذشته مطرح و منجر به پیدایش پروتکلی شد به نام عجیب و غریب “پروتکل آغازش جلسه” یا Session Initiation Protocol که اختصار آن، همان SIP است. در واقع آنچه مهندسان IETF، “جلسه” یا session می‌نامند همان فرصت و نوبتی است که کاربر، در اختیار می‌گیرد تا ارتباطی را آغاز کند و البته هرکاربر، در یک فرصت و نوبت ارتباطی، منابع متعددی را مجبور است در اختیار بگیرد مانند مکان، زمان، سخت افزار، نرم‌افزار و نیروی انسانی که گاهی خود اوست و گاهی هم فردی دیگر. اختصاص یافتن این منابع گران‌بها و شاید هم کمیاب، به یک ارتباط را در مجموع (وبه زیان اینترنتی‌ها)، “جلسه” یا همان session می‌گویند. در سال ۱۹۹۹میلادی IETF موفق به تدوین و ارائه‌ی SIP شد و در آغاز سال ۲۰۰۰، نخستین شرکتی که به طور عملی، از SIP استفاده کرد و آن را در اختیار ۲۷ هزار نفر از کارمندان خود قرار داد، شرکت مخابرات “تلیا”ی سوئد بود.
ناگفته نماند که SIP تنها راه‌کار ممکن نیست. اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات نیز، جدای از IETF، استاندارد H.۳۲۳ را وضع و تصویب کرده به طوری که اکنون اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات، صاحب دو استاندارد سیگنال‌دهی هوشمند است:
* سامانهی سیگنال‌دهی شماره‌ی هفت که با CCS ۷ مشخص می‌شود و در شبکه‌های تک رسانه‌ای مانند شبکهی دیجیتالی تلفن‌های ثابت، همراه و در شبکهی هوش مند مخابرات سنتی کاربرد دارد.
* سامانهی سیگنال‌دهی H.۳۲۳ که ویژه‌ی شبکه‌های هوش مند چند رسانه‌ای است.
اکنون هر سه سامانهی سیگنال‌دهی هوش مند، در “نرم- سود” کاربرد دارند و مهندسان مخابرات،می‌توانند یکی از آنها را برای سیگنال‌دهی میان رایانه‌های شبکه‌ای، برگزینند و به کار گیرند ولی از میان این سه پروتکل، SIP از بخت و اقبال بیشتری برخوردار است زیرا نسبت به دو سامانهی سیگنال‌دهی دیگر، ساده‌تر و ارزان‌تر است. البته دو اصل سادگی و ارزانی، برای تمامی راه‌حل‌های ارائه شده از سوی IETF صدق می‌کند.از این رو شرکت‌های نوپا و کوچک بسیاری در سطح جهان، وارد بازار SIP و نرم- سوده شده‌اند و شرکت‌های بزرگتر را وادار به پیروی از سر‌مشق خود کرده‌اند.
۴-سودهی سخت افزاری مرد!
نرم – سوده، نقطه‌ی پایان صنعت سوده‌سازی سخت افزاری‌ست و سر فصل و آغازی برای شبکهی مخابراتی جدیدی‌ست که با حروف NGN مشخص می‌شود: NEXT GENERATION NETWORK یا شبکهی نسل آینده! کارشناسان و مهندسان و مدیران شرکت مخابرات ایران، چند صباحی‌ست که طبق معمول، این بحث را از طریق اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات، جایی که عالی‌ترین مرجع استاندارد سازی جهانی مخابرات است و ایران بیش از یک سده است که در آن عضویت دارد، (یعنی بیش از صد سال!) دنبال می‌کنند، اما تاکنون هیچ گام عملی یا نظری خاصی را در راستای تدوین راهبرد‌گذر از سودههای سنتی موجود درشبکه‌ی سراسری کشور، به نرم سوده به منظور همگرایی میان شبکه‌های تلفنی خود، با IP برنداشته است.
محمدعلی پورخصالیان
