مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی آسیه
دکتر رضا آمری نیا
آشامیدنى ها و تعداد وعده هاى غذایى با تاثیرى که بر روى میکروب هاى موجود در محیط دهان مى گذارند، نقش مهمى را درتکامل دندان و لثه و همین طور نسوج و ساختار استخوانى محیط دهان و همچنین پیشگیرى از انواع بیمارى هاى دهاندارند که عمدتاً این تاثیرات به شکل سیستمیک است. کمبود ویتامین هاى B ،B12، C، ریبوفلاوین، فولات ها و مواد معدنى چون روى، آهن و در کاهش روند ترمیم نسوج دهانى موثرند. به همان نسبت که کمبود مواد یادشده در شکل گیرى و سلامت دهانموثر است متقابلاً شکل و سلامت حفره دهان نیز در دریافت مواد فوق و استفاده از آنها نقش دارند یا به عبارتى مى توان گفت این دو وضعیت به گونه اى به هم وابسته اند. بیمارى هاى دهان عمدتاً در پى پوسیدگى دندان ها ایجاد مى شود. فقدان یک یا چند دندان و یا بى دندانى کامل در بیماران بالاى ۶۵ سال رایج است که این خود تاثیر بسزایى در تغذیه این دسته از افراد دارد که علاوه برآن باعث اخلال در رشد، تکامل، بقا و ساختار حفره دهانى مى شود. جزئیات اشاره شده در ذیل بخشى از این مشکلات را مطرح مى سازد. بیمارى هاى پریودنتال به صورت یک بیمارى موضعى و سیستمیک محسوب مى شود. کمبود موادى مانند ویتامین هاى A ،C، E، فولات ها و بتاکاروتن و املاح معدنى چون کلسیم، فسفر و روى در ایجاد بیمارى یادشده نقش موثرى دارند. سرطان هاى دهان که اغلب در اثر استفاده بیش از حد در مصرف تنباکو و الکل رخ مى دهد با اینکه از سویى باعث افزایش نیاز به کسب انرژى و مصرف مواد غذایى در بیمار مى شود از طرف دیگر مشکل توانایى در خوردن و تغذیه را براى وى به ارمغان مى آورد که این عمدتاً مى تواند ناشى از روش هاى درمانى مانند جراحى ها، رادیوتراپى، شیمى درمانى و سایر موارد درمانى باشد. از بیمارى هاى حاد و مزمن دیگرى که مى توانند در توانایى خوردن تاثیر منفى داشته باشند مى توان به دیابت کنترل نشده اشاره کرد که توام با سندرم سوزش زبان، برفک و خشکى دهان است همچنین مشکلات دهانى ناشى از نقص سیستم ایمنى از قبیل سندرم اکتسابى نقص ایمنى (ایدز) است.
• نقش تغذیه در تکامل دندان
تکامل دندان هاى شیرى در ماه دوم و سوم جنینى آغاز مى شود و معدنى شدن آنها در ماه چهارم جنینى تا دهه اول زندگى فرد ادامه دارد. مواد غذایى که جنین از مادر دریافت مى نماید نقش موثرى در تشکیل و تکامل ساختار دندان ها در مرحله قبل از رویش آنها دارد. تشکیل دندان ها با معدنى شدن ماتریکس پروتئینى آنها همراه است. در عاج، پروتئین به صورت الیاف کلاژن هستند که براى ساخت آنها وجود ویتامین C ضرورى است و یتامین D جزء اساسى جهت تشکیل بلور هاى هیدروکسى آپاتیت از کلسیم و فسفر است، فلوراید نیز با اضافه شدن روى بلور هاى هیدروکسى آپاتیتیک لایه مقاوم به پوسیدگى را روى دندان ها ایجاد مى کند. تغذیه و رژیم غذایى در تمام مراحل تکامل، رویش و بقاى دندان موثر است. پس از رویش تغذیه نقش موثر و مداومى در تکامل و تقویت و معدنى شدن مینا و بقیه اجزاى دندان دارد. نقش موضعى مواد غذایى مصرفى به ویژه از طریق کربوهیدرات هاى تخمیرشدنى و تعداد دفعات مصرف غذا که در پى آن تولید اکسید هاى آلى توسط باکترى هاى دهان از این مواد موجب پوسیدگى مى شود را نباید فراموش کرد که در طول زندگى فرد رژیم غذایى نقش موثرى را در دندان ها، استخوان ها، پایدارى نسوج دهان و مقاومت در مقابل عفونت و افزایش عمر دندان ها دارد.
• پوسیدگى دندانى
پوسیدگى دندان یکى از رایج ترین بیمارى هاى عفونى است و براساس گزارشات پنج برابر رایج تر از آسم است. در نتیجه تقریباً ۲۰درصد تا ۵۰درصد بچه هاى ایالات متحده ۸۰درصد دندان هایشان پوسیده است. بررسى پوسیدگى دندان ها نشان مى دهد که بچه هایى که والدین آنها حداقل تا لیسانس تحصیل کرده اند کمتر از بچه هایى که والدین آنها کمتر از لیسانس هستند به پوسیدگى دندان ها مبتلا هستند. ایجاد پوسیدگى به عواملى چون ترکیبات مینا و عاج، محل قرارگیرى دندان ها، نوع و میزان بزاق، وجود شیارها و حفرات در تاج دندان بستگى دارد و ترکیبات بزاق را هم باید به آن اضافه کرد. بزاق هاى الکالوئیدى اثر پیشگیرانه دارند به همان میزان که بزاق اسیدى موجب افزایش خطر پوسیدگى مى شود روش زندگى نیز در این پدیده موثر است. اینکه نقش جداگانه اى براى عوامل تغذیه خانوادگى، الگوى تغذیه با عوامل ژنتیکى در عین مطرح بودن قائل باشیم کار دشوارى است. باکترى ها عامل اساسى در ایجاد پوسیدگى هستند.
• عوامل تغذیه اى موثر بر ایجاد پوسیدگى
تعداد دفعات مصرف کربوهیدرات هاى قابل تخمیر، نوع تغذیه، تعداد دفعات غذا خوردن، ترکیبات مواد غذایى و آشامیدنى، مدت زمان تماس دندان با مواد غذایى و آشامیدنى. کربوهیدرات هاى قابل تخمیر ماده ایده آل براى باکترى ها هستند و فرآورده هاى اسیدى ناشى از آنها موجب کاهش PH بزاق به پایین تر از ۵/۵ مى شوند که زمینه مناسب را براى تولید پوسیدگى فراهم مى آورند. مواد قندى تخمیر شونده در چهار گروه از شش گروه مواد غذایى موجود هستند. ۱- حبوبات۲- میوه ها۳ – فرآورده هاى لبنى۴ – مواد قندى. با وجود اینکه بعضى سبزیجات نیز شامل مواد قندى تخمیر شدنى هستند ولى گزارشى مبنى بر پوسیدگى زایى آنها ارائه نشده است. موادى چون نشاسته که بالقوه داراى قابلیت تخمیر هستند موجب کاهشPH بزاق به کمتر از ۵/۵ مى شود. بیسکویت، کراکر، چیپس، نان و انواع میوه ها (تازه، خشک و کمپوت) و همچنین آب میوه ها نیز پوسیدگى زا هستند.
تمایز بین مواد پوسیدگى زا، متوقف کننده پوسیدگى و ضدپوسیدگى بسیار بااهمیت است. نتایج مطالعات نشان داده است که میزان اسیدى که از تخمیر مواد غذایى توسط باکترى ها ایجاد مى شود به اندازه قندى که در آن ماده وجود دارد بستگى دارد. پوسیدگى زایى همچنین مى تواند تحت تاثیر عوامل دیگرى مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده هاى مصرف غذا، ترکیبات مواد غذایى مورد استفاده، میزان تشکیل پلاک میکروبى و میزان استعداد ژنتیکى فرد قرار گیرد. مواد غذایى متوقف کننده پوسیدگى یا آن دسته که توسط میکروب هاى پلاک قابل سوخت و ساز نیستند PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ کاهش نمى دهند این مواد شامل پروتئین هایى چون تخم مرغ، ماهى، گوشت، بعضى سبزیجات و آدامس هاى بدون قند هستند. شیرین کننده هاى غیرکربوهیدراتى از قبیل ساخارین، سیکلامات ها و اسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضى از شواهد دال بر این است که گروه اخیر به علت اینکه مواد مورد نیاز را در اختیار استرپتوکوک قرار نمى دهند متوقف کننده پوسیدگى هستند.مواد غذایى ضدپوسیدگى، موادى هستند که هنگام استفاده از آنها جذب غذا هاى اسید و ژنتیک توسط باکترى ها مختل مى شود. الکل هاى پنج قندى جزء این دسته محسوب مى شوندزیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمى شوند. مکانیسم عمل آنها شامل فعالیت هاى ضدمیکروبى علیه استرپتوکوک موتان است. تاثیر آدامس از طریق ترشح بزاق است که منجر به افزایش فعالیت خنثى سازى بزاق و در پى آن افزایش زدودن کربوهیدرات هاى تخمیر شونده از سطح دندان مى شود. آدامس هاى بدون قند از طریق افزایش جریان بزاق در کاهش پوسیدگى موثر هستند. توصیه مى شود پس از غذا هاى حاضرى یا وعده هاى غذایى مورد استفاده قرار گیرند تا احتمال پوسیدگى را کاهش دهند در عین حال امکان معدنى شدن مجدد بخش هاى تخریب شده دندان نیز افزایش مى یابد. در واقع مکانیسم ضدپوسیدگى گزیلیتول موجود در آدامس جایگزین شدن آن به جاى کربو هیدرات هاى تخمیرشونده رژیم غذایى است. استرپتوکوک موتان قادر به متابولیزه کردن گزیلیتول نیست. از دیگر مواد ضدپوسیدگى پنیرها مى توان از پنیرچدار و سوئیسى نام برد.
• عوامل موثر بر پوسیدگى زایى مواد غذایى
مواد حاوى کربوهیدرات هاى تخمیر شونده نقش عمده اى در عملیات تخریبى باکترى ها در تولید پوسیدگى دارند. پوسیدگى زایى به اجزاى تشکیل دهنده ماده غذایى وابسته است به عبارتى به شکل ترکیبات ماده غذایى و اینکه همراه با چه ماده دیگرى مورد استفاده قرارگیرد و مدت زمان تماس آن با دندان و تعداد دفعات مورد استفاده بستگى دارد.
شکل و فرم ماده غذایى و پایدارى آن نقش مهمى در میزان پوسیدگى و کاهش PH دارد. شکل و فرم ماده غذایى مشخص کننده مدت زمان تماس آن در دهان با دندان ها است که تاثیرگذار بر مدت کاهش PH یا روند تولید اسید است. مایعات به سرعت از دهان شسته مى شوند و قابلیت چسبندگى کمترى دارند و بالعکس مواد غذایى جامد مانند کراکر، چیپس، شیرینى ها و دانه هاى خوشبو کننده دهان که حاوى قند هستند موجب افزایش زمان تماس دهان با قند مى شود. قوام ماده غذایى بر چسبندگى آن موثر است. مواد جویدنى مانند آدامس گرچه حاوى میران قند بالایى است ولى تحریک تولید بزاق، چسبندگى کم نسبت به مواد جامد یا غذا هاى چسبنده مثل اسنک ها و کراکرها و چیپس ها که ساکاروز کمى دارند، از ضرر کمترى برخوردارند. مواد غذایى حاوى درصد فیبر بالا به علت اینکه کربوهیدرات تخمیر شونده کمى دارند نیز متوقف کننده پوسیدگى هستند مانند پاپ کورن (ذرت بوداده) و سبزیجات خام.
مواد نشاسته اى که توسط آمیلاز بزاق قابل تخمیر هستند هرچه مدت ماندگاریشان در دهان بیشتر شود میزان پوسیدگى زایى آنها افزایش مى یابد. هنگامى که این مواد بین دندان ها گیر مى کنند فرصت بیشترى دارند تا توسط آمیلاز بزاق هیدرولیز شوند. تکنیک هاى بررسى شده بیانگر آن است که برخى از باکترى ها نشاسته ها را سریعاً تخمیر مى کنند و از طریق هیدرولیز ناقص یا با کوچک کردن اندازه قطعات آنها باعث ایجاد پوسیدگى مى شوند. اگر چه آب نبات هاى حاوى قند باعث افزایش سریع در میزان قند حفره دهانى مى شود که توسط باکترى ها هیدرولیز مى شود، ولى اثر اینها کوتاه مدت است. مواد غذایى حاوى کربوهیدرات ساده و دسرها (مانند چیپس سیب زمینى، نان خشک، شیرینى، کیک، نان روغنى شیرین )براى مدت طولانى غلظت قند دهان را به مرور افزایش مى دهند زیرا این غذاها اغلب به سطوح دندان ها مى چسبند و نسبت به آب نبات ها مدت طولانى ترى دردهان باقى مى مانند.
در ترکیبات غذایى محصولات لبنى به خاطر کلسیم، فسفر، قابلیت پوسیدگى پایینى دارند. مطالعات نشان داده است که پنیر و شیر وقتى با موادپوسیدگى زا مصرف مى شود به بافر کردن PH اسید کمک مى کند. پنیر بخصوص پنیر چدار خصوصیات ضد پوسیدگى زایى دارد و ترشح بزاق را تحریک مى کند که پلاک راکم کند. خوردن پنیر با کربوهیدرات هاى قابل تخمیر مثل دسر در انتهاى یک وعده غذا ممکن است پوسیدگى زایى غذا را کم کند. حبوبات که مقدار قابل ملاحظه اى کربوهیدرات قابل تخمیر ندارند و چربى و فیبر آنها زیاد است پوسیدگى را متوقف مى کنند. غذا هاى پروتئینى مثل غذا هاى دریایى ماهى، گوشت و تخم مرغ و مرغ، همچنین چربى هایى مثل روغن مارگارین و کره نباتى پوسیدگى را متوقف مى کنند.
ترتیب خوردن و ترکیبات غذایى روى پتانسیل ایجاد پوسیدگى موثر است. موز به علت اینکه حاوى کربوهیدرات قابل تخمیر است با توجه به چسبنده بودن آن پوسیدگى زا است ولى وقتى با غلات و شیر خورده مى شود کمتر ایجاد پوسیدگى مى کند. شیر قابلیت چسبندگى میوه را کمتر مى کند. کلوچه خشک وقتى با پنیر خورده مى شود کمتر پوسیدگى زا است تا زمانى که به تنهایى خورده مى شود. مصرف پنیر و شیر در انتهاى وعده غذایى و یا چنانچه توام باکربوهیدرات استفاده شود به علت قابلیت بافرى آنها ضمن مطبوع کردن غذا موجب کاهش پوسیدگى مى شود. مصرف مواد غذایى پوسیدگى زا توام با نوشابه احتمال تولید اسید را افزایش مى دهد. زمانى که یک کربوهیدرات قابل تخمیر مصرف مى شود کاهش PH باعث تسریع در فعالیت تخریبى مى شود که در ظرف ۱۵-۵ دقیقه شروع شده و تا ۳۰دقیقه اثر آن باقى مى ماند. وعده هاى خوراکى بین غذایى عمدتاً حاوى کربوهیدرات هاى قابل تخمیر بالایى است که این امر احتمال میزان پوسیدگى زایى آنها را به مراتب بیشتر از وعده هاى اصلى غذا در بردارد. خوردن چندین شیرینى در یک زمان که به دنبالش مسواک بزنید و دهان را با آب شست وشو دهید کمتر پوسیدگى زاست تا این که در طول روز چندین بار و هر بار یک شیرینى بخورید.
پروسه پوسیدگى با تولید اسید شروع مى شود و ناشى از متابولیسم باکترى ها در پلاک دندانى است. پلاک یک توده بى رنگ و چسبناک از میکروارگانیسم ها و پلى ساکاریدها است که در اطراف دندان تشکیل مى شود و به دندان ها و لثه ها مى چسبد و این خود باکترى تولید کننده اسید را مى پرورد و محصولات آلى ناشى از سوخت و ساز آنها را در تماس با سطح دندان نگه مى دارد. چندین دسته از نوشیدنى ها شامل نوشیدنى هاى سبک، نوشابه هاى انرژى زا، آب میوه و نوشابه هاى حاوى مکمل هاى حاوى ویتامین C داراى میزان بالایى از اسید است. بنابراین مى تواند یک PH اسیدى ایجاد کند.
• انواع پوسیدگى
اگر چه در کل شیوع پوسیدگى در ایالات متحده کاهش یافته ولى با این حال بیش از ۱۷ درصد بچه هاى سنین ۲ تا ۴ سال پوسیدگى دندان دارند. مطابق بررسى هاى تغذیه اى و معاینات ادوارى بیش از ۵۰ درصد کودکان تا ۸ سالگى پوسیدگى داشتند. از پوسیدگى هاى ریشه روى سطح ریشه دندان هاى دائمى به دنبال عقب نشینى لثه رخ مى دهند که این مسئله در معاینات افراد مسن به چشم مى خورد. فاکتور اولیه در ایجاد پوسیدگى ریشه عقب نشینى لثه است که اغلب ناشى از بیمارى لثه است که در این حالت ریشه هاى عریان بسیار مستعد به پوسیدگى هستند. فاکتور هاى دیگرى که به افزایش شیوع این پوسیدگى ارتباط دارد، سن، فقدان فلوراید موجود در آب، بهداشت ضعیف دهان و خوردن مکرر کربوهیدرات هاى قابل تخمیر است. درمان پوسیدگى ریشه شامل ترمیم دندان و مشاوره تغذیه است. پوسیدگى ریشه یک بیمارى عفونى دندان است که در بالغین مسن تر بیشتر مشاهده مى شود زیرا این جمعیت دندان هاى طبیعى خود را در مدت بیشترى نگه داشته اند.
• فلوراید
فلوراید ماده اولیه ضد پوسیدگى است که به صورت سیستمیک و موضعى به کار مى رود و به عنوان یک معیار مطمئن و موثر جوامع بشربراى کاهش شیوع و وقوع پوسیدگى هاى دندان است. در سال ۱۹۴۶تا ۱۹۷۹ افزودن فلوراید به آب به تنهایى ۴۰ درصد تا ۶۰ درصد موجب کاهش شیوع پوسیدگى در افرادى که از این آب استفاده کرده اند، شد. افزودن فلوراید به آب از سال ۱۹۷۹تا ۱۹۸۹ ۳۰،درصد شیوع پوسیدگى را کاسته است. به کارگیرى فلوراید روى پیشگیرى از پوسیدگى به صورت افزودن فلوراید به آب، خمیر دندان ها و دهانشویه ها همچنین استفاده ازنوشیدنى هایى با آب داراى فلورید انجام مى شود.
سه مکانیسم اولیه عمل فلوراید روى دندان ها به این قرار است. اولاً وقتى با مینا و عاج تماس مى یابد با کلسیم و فسفر موجود در آنها فلوروآپاتیت را تشکیل مى دهد و این ترکیبى است که نسبت به هیدروکسى آپاتیت به اسید مقاوم تراست. فلوراید همچنین ترمیم و معدنى شدن مجدد سطح دندان هاى پوسیده را تسریع مى کند و کمک مى کند که روندتخریب معکوس شود و موجب افزایش مقاومت سطح دندان در برابر پوسیدگى شود. در نهایت، فلوراید موجب کاهش اثر تخریبى باکترى ها در حفره دهان از طریق تداخل در تشکیل و عملکرد میکرو ارگانیسم ها مى شود. فلوراید ممکن است به صورت موضعى و سیستمیک به کار رود. وقتى در غذا و نوشیدنى مصرف مى شود فلوراید وارد جریان خون سیستمیک مى شود و در استخوان ها و دندان ها تجمع مى کند. گردش خون سیستمیک با فراهم کردن فلوراید در بزاق اثر موضعى هم دارند. مقدار کمى از فلوراید وارد بافت نرم مى شود و باقى مانده آن در بزاق ترشح مى شود. منبع اولیه فلوراید سیستمیک آب فلوریده شده است. غذا و نوشیدنى ها مقدار کمترى فلوراید دارند. منابع فلوراید موضعى شامل خمیر دندان، ژل ها، دهانشویه که روزانه توسط مصرف کننده ها استفاده مى شود و فلوراید غلیظ شده توسط متخصصان دندان بیشتر به صورت هاى ژل ها _ خمیرهابه کار مى رود.
• افزودن فلوراید به آب
افزودن فلوراید به عنوان یک اقدام بهداشت عمومى توسط انجمن دندان پزشکان آمریکا و انجمن تغذیه آمریکا مورد تائید قرار گرفته است. این انجمن ها بهداشت دهانو نیز ارزش افزودن فلوراید به آب را در زمینه پیشگیرى از بیمارى هاى دندانى و حفاظت از دندان ها مورد تاکید قرار مى دهند. اما به رغم این حمایت، استفاده گسترده از فلوراید مورد مخالفت ضدفلورایدافزاها، واقع شده است که آنها مدعى اند فلوراید افزایى آزادى انتخاب هر فرد را محدود کرده و خطر ابتلا به ایدز و سرطان را افزایش مى دهد. خطر هاى مربوط به بیمارى ناشى از فلوراید بى پایه و اساس است.
• مراقبت هاى پیشگیرانه
در برنامه هاى پیشگیرى از پوسیدگى دندان، رژیم غذایى متعادل، اصلاح منابع و مقادیر کربوهیدرات هاى قابل تخمیر و تلفیق اعمال بهداشت دهانبا شیوه هاى زندگى افراد مورد توجه قرار مى گیرند. بعد از وعده هاى غذایى و غذاى سبک باید مسواک زد، دهان را با آب شست یا آدامس(بدون قند) را به مدت ۲۰- ۱۵ دقیقه جوید. عادات مثبت شامل خوردن خوراک هاى سبک، جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن یا آشامیدن موادى که موجب پوسیدگى مى شوند.
با برنامه ریزى مناسب و بهداشت مناسب دهانو یک رژیم غذایى متعادل، خطر پوسیدگى زایى به شدت کاهش مى یابد. اعمالى که باید از آنها پرهیز کرد عبارتند از استفاده از نوشیدنى هاى گازدار طى دوره هاى ممتد، خوردن متناوب غذا هاى سبک و نگه داشتن مقادیر زیادى از مواد قندى یا آب نبات هاى خوشبو کننده دهان طى دوره هاى ممتد. دارو هاى جویدنى یا مایع بدون نسخه پزشک و ترکیبات ویتامینه هم ممکن است مواد قندى داشته باشند مانند ویتامین C که قند موجود در اسید آن موجب پوسیدگى دندان مى شود و خواندن دقیق برچسب به منظور جلوگیرى یا کاهش استفاده از چنین محصولاتى مهم است. کربوهیدرات هاى قابل تخمیر مانند آب نبات، بیسکویت ها، کلوچه، چوب شور و چیپس بایستى همراه وعده هاى غذایى خاصى خورده شود. یک تکه پنیر در یک وعده غذایى نمونه اى از تدبیر هاى کاهش پوسیدگى دندان است. چیپس ها و بیسکویت هاى سبک، میوه ها و آب میوه ها احتمالاً نسبت به همتا هاى چربى دار خود از تراکم قندى بیش ترى برخوردارند. اعمال مربوط به بهداشت دهاناز قبیل مسواک زدن و دهان شویى و جویدن آدامس بدون قند بعد از خوردن غذا مى تواند خطر پوسیدگى دندان را کاهش دهد. ترکیب کردن میوه ها و پنیر در وعده هاى غذایى موجب کاهش پوسیدگى زایى غذا هاى مذکور مى شود.
تمایز بین مواد پوسیدگى زا، متوقف كننده پوسیدگى و ضدپوسیدگى بسیار بااهمیت است. نتایج مطالعات نشان داده است كه میزان اسیدى كه از تخمیر مواد غذایى توسط باكترى ها ایجاد مى شود به اندازه قندى كه در آن ماده وجود دارد بستگى دارد. پوسیدگى زایى همچنین مى تواند تحت تاثیر عوامل دیگرى مانند حجم و میزان بزاق تولید شده در فرد، تعداد وعده هاى مصرف غذا، تركیبات مواد غذایى مورد استفاده، میزان تشكیل پلاك میكروبى و میزان استعداد ژنتیكى فرد قرار گیرد. مواد غذایى متوقف كننده پوسیدگى یا آن دسته كه توسط میكروب هاى پلاك قابل سوخت و ساز نیستند PH بزاق را به پایین تر از ۵/۵ كاهش نمى دهند این مواد شامل پروتئین هایى چون تخم مرغ، ماهى، گوشت، بعضى سبزیجات و آدامس هاى بدون قند هستند. شیرین كننده هاى غیركربوهیدراتى از قبیل ساخارین، سیكلامات ها و اسپارتام نیز جزء این گروه هستند. بعضى از شواهد دال بر این است كه گروه اخیر به علت اینكه مواد مورد نیاز را در اختیار استرپتوكوك قرار نمى دهند متوقف كننده پوسیدگى هستند.مواد غذایى ضدپوسیدگى، موادى هستند كه هنگام استفاده از آنها جذب غذا هاى اسید و ژنتیك توسط باكترى ها مختل مى شود. الكل هاى پنج قندى جزء این دسته محسوب مى شوندزیرا توسط آمیلاز بزاق تجزیه نمى شوند. مكانیسم عمل آنها شامل فعالیت هاى ضدمیكروبى علیه استرپتوكوك موتان است. تاثیر آدامس از طریق ترشح بزاق است كه منجر به افزایش فعالیت خنثى سازى بزاق و در پى آن افزایش زدودن كربوهیدرات هاى تخمیر شونده از سطح دندان مى شود. آدامس هاى بدون قند از طریق افزایش جریان بزاق در كاهش پوسیدگى موثر هستند. توصیه مى شود پس از غذا هاى حاضرى یا وعده هاى غذایى مورد استفاده قرار گیرند تا احتمال پوسیدگى را كاهش دهند در عین حال امكان معدنى شدن مجدد بخش هاى تخریب شده دندان نیز افزایش مى یابد. در واقع مكانیسم ضدپوسیدگى گزیلیتول موجود در آدامس جایگزین شدن آن به جاى كربو هیدرات هاى تخمیرشونده رژیم غذایى است. استرپتوكوك موتان قادر به متابولیزه كردن گزیلیتول نیست. از دیگر مواد ضدپوسیدگى پنیرها مى توان از پنیرچدار و سوئیسى نام برد.
