مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی: غلام علی صاحب زاده
مقدمه :
نقشه برداری به علم اندازه گیری دقیق وتعیین موقعیت نسبی عوارض روی سطح زمین اطلاق میشود. اهداف ومقاصدی که ازین اندازه گیری ها دنبال میشود معمولاً جهت تهیه نقشه های موردی ویاتطبیقی بامقیاس های مختلف یاجهت پیاده کردن عوارض بامختصات تعیین شده قبلی بروی سطح زمین بوده که برای اجرای هرگونه پروژه های معدنی وغیرمعدنی مفید ولازم خواهدبود.
نقشه برداری زیرزمینی یکی ازشاخه های علم مهندسی نقشه برداری است که در استخراج معادن وایجاد تونل های راه سازی، تونل های آب وکانالیزاسیون ازآن استفاده میکنند هم چنین برای استخراج واکتشاف ازگالری هاومعادن ازنقشه برداری زیرزمینی بهره میگیرند.
هدف : هدف اساسی این مقاله علمی عبارت ازمطالعه، تفاوت هادرنقشه برداری زیرزمینی ونقشه برداری سطحی جهت طرح پروژه های معدنی وغیرمعدنی میباشد.
روش کار: جهت تحریراین مقاله ازماخذهای مختلف داخلی وخارجی استفاده شده است.
نقشه برداری زیرزمینی:
هنراندازه گیری قشرزمین از زمانه های خیلی هاسابق توسط بشرمعلوم بوده است. (2000) سال قبل ازامروزنوشته های پیرامون جهت دهی درمعادن وقسمت های جداگانه سطحیه زمین دیده شده است. درطی سال های بعدی استعمال خواص عقربک مقناطیسی وهمچنان درقرن اول تاعصرحاضراستفاده ازبوسل هایاقطب نمابه مقصد جهت دهی دراراضی وسپس برای نقشه برداری معادن وتهیه وترتیب پلان های معادن بیشترمعمول گردید. درقرن (17) نقشه برداری معادن « مارکشیدای » برای بارنخست بااستفاده ازآلات آپتیکی (تیودولیت ، نیولر) پیشنهادگردید وبرای تهیه وترتیب اسناد گرافیکی ازروش های معمول هندسه ترسیمی استفاده گردید.
درعصرحاضربرای بدست آوردن نقشه هاازعکس های هوائی محل که توسط طیاره ویااقمارمصنوعی اخذمیگردد استفاده به عمل میآید. پس دربخش های ساختمانی عمرانی وصنایع معادن ( معادن زیرزمینی وروباز) درعدم علم اندازه گیری وهندسی سازی حجم مواد مفیداجرای درست کارات ساختمانی ، معدنی واستخراج مواد مفیده ازآن امکان پذیرنیست.
ازنقشه برداری زیرزمینی که درطرح ودیزاین تونل هاوصوف هابرای استخراج و اکتشاف موادمفیده وهم چنین جهت ایجاد تونل های آبرسانی، متروها وراه های زیرزمینی استفاده میکنند.
بایدتوجه داشت که نقشه برداری زیرزمینی بانقشه برداری سطحی تفاوت های داردکه عبارت انداز:
1. به علت عدم وجود نورکافی درمعادن وتونل هاتجهیزات مورد نیازبانقشه برداری سطحی تفاوت است.
2. به علت مناسب نبودن محیط کار، روش اجرای عملیات بانقشه برداری سطحی تفاوت است.
3. دقت عملیات به علت اجرای طرح های بعدی بایدبالاترباشد.
4. سرعت عملیات به علت حفاری کمترازنقشه برداری سطحی میباشد.
طرح دیزاین پروژه های زیرزمینی که به اساس نقشه برداری زیرزمینی صورت میگیرد به دودسته تقسیم میشود.
1. پروژه های معدنی:- به پروژه های گفته میشود که هدف ازحفرتونل دسترسی به لایه معدنی واستخراج ازآن میباشد.
2. پروژه های غیرمعدنی:- به پروژه های گفته میشودکه هدف ازآن اعمارمترو، حفرکانال انتقال آب، کانال فاضلاب (کانالیزاسیون)، ایجاد سرک های زیرزمینی وغیره میباشد.
تفاوت پروژه های معدنی وغیرمعدنی درین است که لایه های معدنی معمولاً به صورت نوارهستند ورفرنس وراهنمائی تونل های معدنی همان لایه معدنی است ودرحفرتونل های معدنی، ماهمواره تابع لایه معدنی میباشیم. به پروژه های غیرمعدنی طرح تونل وپروژه به عهده طراح میباشد.
تصویرتونل
رعایت نکات ایمنی درحین کاردرتونل:
1. آگاهی ازمقررات وقوانین ایمنی ورعایت کامل آنها.
2. آشنائی باخطرات احتمالی واطلاعات لازم جهت جلوگیری ازحوادث.
3. استفاده ازلباس کارمناسب (کلاه ایمنی، چکمه، لباس کارمحکم ودبل).
4. استفاده ازوسایل مناسب (کلاههای چراغ دار، چراغهای دستی که با باطری خشک ویابا باطری قابل چارچ کارمیکنند).
5. توجه به شرایط محیطی کار، ازنظردرجۀ حرارت، گردوغبار، وجودگاز و غیره.
6. آشنائی باوسایل کاردرتونل واطلاعات لازم ازنحوۀ درست استفاده کردن از وسایل.
7. هرگزنباید به تنهائی وبدون اطلاع سرپرست درداخل تونل به جایی رفت.
اقدامات اولیه برای شروع پروژه های زیرزمینی:
برای شروع یک پروژۀ زیرزمینی مراحل زیرباید طی شود:
1. اکشافات مقدماتی.
2. ایجاد شبکه جیودیزیکی درمنطقه.
3. تهیه نقشه های کوچک مقیاس.
4. تهیه نقشه های متوسط مقیاس.
5. تهیه نقشه های بزرگ مقیاس.
6. طراحی پروژه روی نقشه های بزرگ مقیاس.
7. اجرای پروژه وکنترول آن.
اکتشاف مقدماتی:- بعدازشناسائی واطمینان اولیه ازمنطقۀ معدنی ، توسط گروه زمین شناسی وجیودیزیکی وانجنیران معدن، درمنطقۀ مزبورحفره های قائمی که عمق آنهاازچند سانتی مترتاچندین مترمتغیراست، ایجادمیکنند. برای حفرچاههای بزرگتر، ازماشین آلات قوی که مناسب باهرموردباشد استفاده میکنند.
این حفره هاکه درزمین حفرمیشوند به سه دسته تقسیم میشوند:
الف) حفاری سطحی: این نوع حفاری که محل برخورد موادمعدنی باسطح زمین را مشخص میکند به کنتورموادمعدنی معروف است. عمق این حفاری معمولاً(50-20 سانتی متر) است.
ب) حفاری نیمه عمیق: این حــــــــــفاری که باعمــــــقهای مخـــــــتلف درمـــــــنطقه حفرمیشودوچگونگی مواد معدنی وشیب آنرامعلوم میکند، به تراشه معروف است. عمق حفاری نیمه عمیق برابر(10-5متر) است.
ج) حفاری عمیق: درحفاری عمیق، عمق حفاری شده حدودصدمتراست. منظوراز این نوع حفاری بررسی ضخامت لایه های معدنی وشکستگی آنهااست وتاسطح لایۀ معدنی حفرمیشود وبه سونداژمعروف است. عمق این حفاری (30-20متر) است.
بعدازبررسی جنس لایه ها ازلحاظ اینکه استخراج مقرون به صرفه است یاخیر، شروع به حفرچاهکهای اکتشافی درفاصله های 500متری میکنند واین عمل به منظوردانستن میزان پیشرفتگی لایه ها دراعماق زمین وعمق لایه درزمین صورت میگیرد. ازکلیه کارهای انجام شده دراکتشافات مقدماتی گزارشی تهیه وبه انجنیران نقشه بردار، زمین شناس ومعدن میدهند.
درپروژه های غیرمعدنی مانند(مترو، تونل انتقال آب، تونلهای راهسازی) هدف ازاکتشاف شناختن جنس زمین، سنگهاو وضیعت زمین شناسی منطقه میباشد. برای این منظورازروش گمانه زنی یاسونداژ استفاده میکنند. بعدازبررسی وارائه گزارش به کارفرماوپس ازتائید، مراحل بعدی انجام میگیرد.
ایجادشبکه جیودیزی درمنطقه: اولین قدم تهیۀ نقشه، ایجادشبکه های جیودیزی میباشد. شرایط ایجادشبکه ژنودزی درمنطقه معدنی یادرمناطقی که باید تونل حفرشود. به صورت زیراست:
• باید نقاط جیودیزی تمام منطقه رازیرپوشش قراردهد.
• دقت نقاط تهیه جیودیزی باید خیلی بالاباشد.
• حتمی الامکان دسترسی به نقاط جیودیزی آسان باشد.
تهیه نقشه های کوچک مقیاس: برای تهیه نقشه های کوچک مقیاس ازتبدیل عکسهای هوائی استفاده میکنند واین نقشه ها به منظوراکتشاف وشناسائی ومطالعات اولیه وتعین حدود منطقه عملیات به کارمیرود. نقشه های کوچک مقیاس دارای اطلاعات توپوگرافی وزمین شناسی میباشد ومقیاس آنها معمولاً بین 20000/1، 50000/1و250000/1 است. درنقشه های کوچک مقیاس، جنس وضخامت لایه ها وجهت لایه ها مشخص میشود. مطالعات برروی این نقشه ها آسانترودقیقتروسریعتر انجام میگیرد.
تهیه نقشه های میانه مقیاس: نقشه های میانه مقیاس ازهمان منطقه موردنظر تهیه میگردندواین نقشه هاحاوی اطلاعات توپوگرافی وزمین شناسی میباشند واصطلاحاً به این نقشه ها، «نقشه های ژیپسومتری» گفته میشود.
مقیاس این نقشه ها 10000/1و5000/1ودربعضی موارد 2000/1میباشد. ازروی این نقشه ها اکتشافات واقعی وجنس زمین دقیقاً مطالعه میگردد ومحل سکونت کارگران وجاده های اکتشافی تاسیسات ودهانۀ تونل طراحی میگردد.
تهیه نقشه های بزرگ مقیاس: این نوع نقشه هادارای مشخصات زیرهستند:
1. نقشه های بزرگ مقیاس راموضعی تهیه میکنند.
2. معمولاً مقیاس آنها 2000/1، 500/1و100/1میباشد.
3. نقشه های بزرگ مقیاس دارای اطلاعات توپوگرافی وزمین شناسی هستند.
4. این نقشه هادارای دقت بالاوبااتکأبه نقاط جیودیزی وبطورمستقیم تهیه میشوند.
5. طراحی نهائی وکارهای اجرائی ازروی نقشه های بزرگ مقیاس تهیه میشود.
طراحی پروژه روی نقشه های بزرگ مقیاس: پس ازتهیۀ نقشه توپوگرافی و ژیپسومتری، نقشه های فوق دراختیارگروه طراحی معدن که متشکل ازمهندسین معدن نقشه برداروزمین شناس میباشد، قرارمیگیرد تاپس ازبررسیهای لازم مسیرهای مختلفی را روی نقشه بررسی وسپس سرپرست معدن ازبین مسیرهای پیشنهادی بهترین مسیر رابرای حفاری معدن انتخاب میکند. پس ازمشخص شدن مسیرنهائی گروه نقشه برداری کارخودراجهت پیاده کردن طرح شروع میکند.
اجرای پروژه وکنترول آن: روشهای پیاده کردن المانها یاعناصرپروژه ازروی نقشه:
1. پیاده کردن نقطه.
2. پیاده کردن خط.
3. پیاده کردن زاویه.
4. پیاده کردن قوس.
5. پیاده کردن منحنی.
6. پیاده کردن سطح.
7. پیاده کردن امتداد.
8. پیاده کردن بیس پلیت.
