مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی ملکه سخی
بازی های کودکانه را بازی نگیرید
گرچه مفهوم «بازی» مدت‌هاست که استفاده می شود، اما هنوز تعریفی از آن ارائه نشده که مورد قبول همه باشد. کودکان در بازی نقش‌آفرینی می کنند؛ مثلاً پلیس می شوند و یا مهمان بازی می کنند. به علاوه، آنها از شیوه‌های عمومی بازی پیروی می کنند. به این معنا که کودک بازی را از دست زدن به وسایل اطراف خود شروع می کند و با رشد سنی، به بازی‌های پیچیده‌تری می پردازد.
همین که کودک به نحوی بازی با اشیا را شروع کرد، واکنش او نسبت به کودکان دیگر تغییر می کند. گفته می شود بازی رشد هوشی کودک را افزایش می دهد و کودکان فاقد اسباب بازی از لحاظ شناختی از همسالان خود عقب ترند. شخصیت کودک در ضمن بازی شکل می گیرد، دگرگونی‌های زیادی در روحیات و خلقیات او روی می دهد و همه این‌ها تکامل و پیشرفت را برای کودک مهیا می کند. در میان انواع بازی، بازی‌های ابتکاری که آفریدهِ خود کودکان هستند، اهمیت ویژه‌ای دارند؛ زیرا به شخصیت کودک شکل می دهند و وسیله خوبی برای تربیت او محسوب می شوند.
بازی راه را برای دوستی و مراوده میان کودکان همسال می گشاید و کودک کم‌کم خود را عضوی از یک جمع احساس می کند و به ارزیابی منصفانه رفتار و کردار خویش و همبازی‌هایش می پردازد. در حین بازی، شخصیت کودک به سوی اتحاد و همکاری با همبازی‌ها شکل می گیرد و شور و شوق و احساس مسئولیت در او به وجود می آید.
در جریان بازی، نیروهای مختلف کودک از قبیل حافظه، دقت و چالاکی پرورش می یابد. همچنین بازی پرورش عقلی کودک را موجب می شود. به علاوه، کودک به هنگام بازی می آموزد که چگونه در مقابل ناکامی و شکست ایستادگی و اعتماد به نفس خود را حفظ کند. بازی می تواند حس احترام به دیگران، مهربانی و خلوص را در کودک پرورش دهد و حس نوآوری را در او شکوفا کند. کودک هر رفتاری که در بازی در پیش می گیرد، در بزرگسالی نیز از بسیاری جهات همان رفتار را خواهد داشت. به‌علاوه، از طریق بازی اعضای بدن و عضلات کودک سالم و ورزیده می شوند و او از رکود و خمودگی دور می گردد.
محتوای بازی کودکان متفاوت و گوناگون است. زندگی پدر و مادر می تواند برای آنها مهم و جالب باشد؛ به گونه ای که از رفتار کودک ضمن بازی، می توان به مناسبات بزرگسالان پی برد. مثلاً مشکلات و سوءرفتار پدر و مادر را می توان در بازی کودکان مشاهده کرد. از سوی دیگر، گاهی مشکلات رفتاری و ذهنی کودک را می توان در قالب بازی برطرف ساخت. به طور کلی بازی فرصت مناسبی است برای شناخت رفتارهای ناهنجار کودک. در حین بازی می توان ترس‌ها و آرزوها و همین طور نوع تربیت کودک را شناخت و براساس شناخت به دست آمده، اقدامات لازم و ضروری برای تربیت کودک را انجام داد.
اسباب بازی مناسب به کودکان کمک می کند تا رفتار اجتماعی مطلوب و پذیرفتنی را بیاموزند، بنابراین وظیفه والدین و مربیان کودک است که چنین امکانی را برای او مهیا کنند.
به طور کلی پیش از مدرسه، بازی‌های انفرادی مورد توجه کودک است و هر چه بزرگتر می شود به سمت بازی‌های اجتماعی گرایش می یابد. از سوی دیگر در اوایل کودکی، پسرها بازی‌های پرجنب و جوش و دخترها بازی‌های ساکت و کم تحرک را انتخاب می کنند و هر چه بر سن آنها افزوده می شود، می توان این تفاوت را واضح تر مشاهده کرد.
تحقیقات دانشمندان نشان داده است که کودکان باهوش و کندذهن به یک نسبت در بازی شرکت می کنند، با این اختلاف که بازی‌های کودکان باهوش بیشتر متشکل و متغیر است و به بازی‌های انفرادی و فکری گرایش بیشتری دارند.
محیط نیز در شکل و نوع بازی دخالت دارد؛ بازی کودکان متناسب با زمان، مکان، فصل، آداب و سنن، شرایط اجتماعی و… با هم فرق دارد. مثلاً بازی کودکان ساکن کنار دریا با بازی بچه‌های مناطق کوهستانی متفاوت است و همین طور بازی کودکان شهری و روستایی.
ایجاد محیطی مطلوب برای بازی کودکانه از مهمترین وظایف پدر و مادر است. محیط نباید خارج از دنیای واقعی کودکان باشد. گاهی دیدن فیلم‌های خشن و غیر واقعی اثری نامطلوب بر کودکان می گذارد. کودک خود را در دنیای دیگری می بیند و با خیالبافی و تقلید حرکات ستارهِ فیلم دست به کارهای نامعقولی می زند.
نکاتی که در بازی کودکان باید مورد توجه قرار گیرد:
– در بازی، کودکان را غیرمستقیم به رعایت مسائل اخلاقی و توجه به حق و عدالت تشویق کنید.
– بازی‌هایی به کودکان پیشنهاد کنید که مطابق ذوق و سلیقه آنها باشد.
– بازی باید برای کودک متنوع باشد؛ تکیه بر یک نوع بازی درست نیست.
– هرگز در بازی‌های کودکانه دخالت مستقیم نکنید.
– در بازی از تربیت اجتماعی کودک نباید غفلت کرد.
– باید کاری کنید که بازی به صورت تجربه ای لذت بخش برای کودک درآید.
– اگر کودک میل به بازی ندارد، باید علت آن را جستجو کرد و در صورت لزوم به رفع آن پرداخت.
– گاهی لازم است والدین نیز همبازی کودکان شوند.
– بگذارید کودک در بازی برای خود فکر کند و هرگز پاسخ را به کودک نگویید، مگر در موارد استثنایی.
– اسباب‌بازی باید متناسب با سن و جنس کودک باشد.
– اسباب‌بازی باید ارزان قیمت باشد تا کودک بتواند آن را دستکاری کند.
– اسباب‌بازی باید برای کودک تازگی داشته باشد.
– وسایل بازی باید متنوع باشند تا کودک را در رشد و تکامل یاری کنند.
– در خرید اسباب‌بازی بایستی به نیاز و سلیقه کودک کاملاً توجه کرد و از هرگونه اجبار و یا القای نظر خودداری نمود.
– اسباب‌بازی باید بی‌خطر باشد.
– از خوردنی‌ها به عنوان اسباب‌بازی نباید استفاده کرد.
