مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی عباس
چکیده :
با توجه به آنچه گذشت يك ملت رشيد و پيشرفته نسبت به اموال عمومي و بيت المال بيش از اموال شخصي اهتمام قائلند و از هدر دادن و اتلاف آن پرهيز بایدبكنند. توجه خاص به انرژی های نو وبررسی در مورد نحوه صحیح مدیریت برای استفاده بهینه باید در دستور کار نهادهای مرتبط قرار بگیرد.
<<ضرورت صرفه جویی وتوسعه در صنعت برق>>
مقدمه :
بهره وري در صنعت برق و كيفيت محصول اين صنعت از اهميت ويژه اي برخوردار است اهميتي كه شايد در صنايع ديگر بدين حد بارز نباشد . كيفيت برق بر روي كيفيت محصولات صنايع دیگر به صورت کم یا زیاد اثر مي گذارد و در كل بر اقتصاد کلان اثر گذار است. براساس برآورد انجام شده انتظار مي رود حداكثر نياز مصرف از حدود 29000 مگاوات در سال 1383 به 61000 مگاوات در سال 1392 بالغ گردد بدين ترتيب صنعت برق با افزايش قدرت معادل 32000 مگاوات طي سال هاي فوق مواجه خواهد بود. كه متناسبا احداث نيروگاه هايي به قدرت عملي بيش از 40000 مگاوات در طي سال هاي فوق پيش بيني گرديده است اما این این احداث نیروگاهها قسمتی از ماجرا را تشکیل می دهد. كمبود منابع انرژي فسيلي برای استفاده در نیروگاه ها و انواع انرژی ها نیاز صرفه جویی و رویکرد به انرژی های نو را دو چندان می کندبرای ایجاد تحول در زمینه استفاده بهینه از انرژی الکتریکی توجه به چند مورد لازم است ؛ صرفه جویی ، استفاده از ذخیره کننده های انرژی الکتریکی ، مدیریت صحیح مصرف و توجهی وافر به انرژی های نو است که هریک قابل بحث است
صرفه جویی:
فرايند پيچيده توليد ، توزیع و انتقال برق و ايجاد تاسيسات آن به سرمايه زياد و زمان طولاني نياز داردبه عنوان مثال با توجه به قيمت هاي سال جاري به ازاي افزايش يك كيلو وات برق به ظرفيت توليدي وزارت نيرو سرمايه گذاري سنگيني بالغ بر 1500 دلار و براي احداث يك نيروگاه 1000 مگاواتي حداقل 5 سال زمان لازم است . جدول هاي دامنه مصرف كه نشان دهنده مصرف ماهانه وسايل برقي در منازل است بيانگر اين نكته مي باشد كه چنانچه مصرف از 150 به 250 و 350 و 500 و 750 كيلووات ساعت افزايش يابد نرخ هر كيلووات ساعت به ترتيب از8/74 ريال به7/102 و04/145 و 1/269 ريال خواهد رسيد افزون بر آن جلوگيري از مصرف غير ضروري و بي رويه ، صرفه جويي در هزينه هاي خانواده ها و ساير واحد ها به خصوص صنايع را به دنبال خواهد داشت .صرفه جويي در مصرف برق باعث بهبود كارآيي در اقتصاد ملك و كمك به توزيع عادلانه درآمد ملي مي شود
صرفه جویی در اسلام
واژه اسراف كاربرد فراواني در بين مردم دارد و همه مصارف بيش از حد را شامل مي‌شود،واژه مقابل اسراف صرفه جویی است که طبق یک سخن معروف صرفه جویی درست مصرف کردن است . اين يك اصل كلي است كه هر زياده‌روي در مصرف اسراف است چنانچه علي(ع) مي‌فرمايد:
«كلّما زاد علي الاقتصاد اسراف» «هر چه از حدّ ميانه روي بگذرد اسراف است». از زيانبارترين اقسام اسراف، اسراف در اموال عمومي و بيت المال مسلمين است. حفاظت از اموال عمومي و بيت المال نشانة رشد شخصيت، ادب و حس مسئوليت يك ملت است. اموال عمومي شامل تمامي امكانات و سرمايه‌هائي مي‌شود كه خداوند آنها را مايه حيات و قوام جامعه قرار داده است اينها سرمايه‌هاي اصلي يك ملّت و ضامن بقاي آن مي‌باشند. حفاظت و استفادة صحيح از آن جامعه را به سوي رفاه پيش مي‌برد. در صورتي كه حيف و ميل آن، كاهش و فرسايش آن، مصرف بيش از حدّ و اتلاف آن، بنية اقتصادي اجتماع را نابود مي‌كند. اموال عمومي ويژگي‌هائي دارند كه برخي از آنها عبارتند از:
1- متعلق به عموم است نه فرد خاص.
2- هر فردي تنها به عنوان جزئي و عضوي از كل جامعه در آن حقوقي دارد.
3- ولي امر و حاكم قانوني مسلمين مسئول نگهداري از اين اموال است و اجازه تصرف مي‌دهد.
4- درآمد آنها متعلق به عموم مردم است.
5- نقل و انتقال و تصرف از قبيل بيع و هبه در آن جايز نيست.
مرحوم علاّمه طباطبايي (ره) ذيل آية شريفة «و لا تؤتؤا السفهاء اموالكم التي جعل اللّه لكم قياماً» سوره نساء آية 5 مي‌نويسد.
«مقصود از اموالكم در آيه شريفه، اموال يتيمان است امّا اينكه خطاب به اولياي آنها مي‌فرمايد مالهاي شما، با عنايت به اين است كه مجموع ثروت موجود در جهان متعلق به مجموعة اهل دنياست و مصلحت عمومي اجتماع كه بر پايه مالكيت شخصي استوار است، اقتضا مي‌كند هر فردي از جامعه مالك جزئي از كلّ مال باشد پس بر همگان لازم است توجه داشته باشند كه آنها يك مجتمع واحدند و مجموعة ثروت روي زمين براي تمامي آنهاست و بر هر يك وظيفه است تا از آن حفاظت و پاسداري نمايند و از اينكه انسانهاي غيرعاقل و بي‌كفايت مانند كودك يا ديوانه بر آن مسلّط شوند و ان را به تباهي بكشند ممانعت به عمل آورند». حراست و نگهداري از بيت المال كه مربوط به همه جامعه است از لازمترين امور و خيانت در آن از بدترين اقسام خيانت است، اين كار يك عمل ضد اخلاقي، ضد اسلامي و خلاف وجدان است. علي(ع) در اهميت بيت المال و اموال عمومي جامعه در دوراني كه كرسي خلافت جامعه را بر عهده داشتند مطالبي دارند كه شايسته توجه است در اين قسمت برخي از آن مطالب ذكر مي‌گردد.
آن حضرت در پاسخ عبدالله بن زمعه از اصحابش كه تقاضاي سهم بيشتري از بيت المال داشت فرمودند:
«انّ هذا المال ليس لي و لا لك و انّما هو في المسلمين و جلب اسيافهم فان شركتهم في حربهم كان لك مثل حَظّهم و الاّ فجناه ايديهم لا تكون لغير افواههم».
«اين مال نه از آن توست نه از آن من بلكه غنيمت مسلمين و اندوختة شمشيرهاي ايشان است پس اگر با آنها در كارزارشان شريك بودي تو هم مانند آنها نصيب و بهره برده‌اي وگرنه ترا بهره‌اي نيست زيرا چيده دست آنها براي دهان ديگران نيست».
آن حضرت به بعضي از كارگزارنشان نوشتند:
«ادقوّا اقلامكم و قاربوا بين سطوركم واحذفوا عنّي فضولكم و اقصِد و اقصد المعاني و ايّاكم و الاكثار فانّ اموال المسلمين لا تحتمل الاضرار».
«نوك قلم‌هايتان را ريز كنيد، سطور را به هم نزديك كنيد، كلمات زيادي را نسبت به من (در نوشتن گزارش) حذف كنيد محتوي و مفهوم اصلي را بيان كنيد. از زياد نوشتن بپرهيزيد، به درستي كه اموال مسلمين قبول ضرر نمي‌كند».نهج السعاده ج 4 نامه 12 ص 30.
رسول اكرم(ص) در مسير با سعد برخورد كردند و فرمودند: اي سعد اسراف نكن. سعد گفت: يا رسول اللّه آيا در وضوء هم اسراف است. حضرت فرمودند: آري اگر چه در كنار نهر جاري باشي.
مدیریت صحیح مصرف
مهترین راه حل برا استفاده بهینه انرژی وبرق استفاده از یارانه ها در محل مناسب آن است. با انرژی ارزان و رایگان نمی توان مصرف را به سمت استفاده بهینه هدایت کرد .با حذف یارانه ها به این شکل باید آن را برای تحقق عدالت اجتماعی وبرای اقشار کم در آمد مصرف کرد.
اعمال تعرفه پله ای یا تصاعدی مهمترین راه کار صنعت برق برای تامین مصرف عادلانه و بهینه برق است.این الگو استفاده وزارت نیرو برای پرداخت یارانه چه بهتر که برای انشعاب یا دیمانند به مشترکین عادی ارائه شود.وراه کارهایی که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
با وضعیت موجود يكي از اهداف اصلي مديريت انرژي بالا بردن هر چه بيشتر ضريب بار و نزديك كردن آن به عدد يك است . از آنجا كه عامل ديماند در هزينه برق نقش مهمي ايفا مي كند و هر چه ديماند بالاتر رود هزينه بيشتر خواهد شد لذا تصحيح ضريب بار به معني مصرف كردن حداكثر انرژي ممكن در حداقل ديماند است كه در نتيجه كاهش قابل ملاحظه اي را در هزينه برق موجب مي گردد .
از عوامل متعدد ، موارد زير كه از سو مديريت ناصحیح مصرف انرژي در صنايع ناشي مي شود را مي توان ذكر كرد :
-عدم رعايت برنامه صحيح بهره برداري
– عدم استفاده منطقي از ظرفيت كامل تجهيزات كارخانه
– راه اندازي بي بار بعضي قسمت ها
-افزايش مصرف برق تجهيزات به علت خرابي و صحيح كار نكردن آنها
ضروري است در هر كارخانه ، مستقل از اينكه توليد برق در كشور كافي باشد يا نباشد ، در اين مورد اقدام لازم به عمل آيد تا از مصرف بي رويه انرژي الكتريكي خود داري شود
در مجموع تجربيات موجود نشان مي دهد در بسياري از كارخانه ها با جابجايي مصارف از ساعت هاي پيك بار شبكه به ساعت هاي ديگر امكان توليد اسمي عملي خواهد بود . جابه جايي نوبت هاي كاري و يا انتقال مصارف عمده انرژي از نوبت كاري دوم به نوبت كاري سوم است . اين اقدام نه تنها از 80 درصد افزايش نرخ در پيك (چهار ساعت اول شب) جلوگيري مي كند بلكه در بردارنده 50 تا 60 درصد تخفيف نيز خواهد بود . بنابراين صنايع مي توانند با در نظر گرفتن ساير عوامل و تاثيرات تغيير نوبت كاري از اين فرصت ايجاد شده توسط وزارت نيرو و كاهش قابل توجه هزينه برق مصرفي استقبال نمايند .عامل چهارم كاهش ديماند صنايع به شيوه نوبتي در شهرك هاي صنعتي و مراكز صنعتي است كه از يك پست يا كابل اختصاصي تغذيه مي شوند . استفاده از مولدهاي اضطراري در ساعت هاي پيك روز هاي غير تعطيل است كه مي تواند در كاهش مصرف برق و كاهش پيك بار شبكه موثر و از هزينه هاي برق در ساعات پيك بكاهد . با استفاده از دستگاه آناليز مي توان به وضعيت مصرف انرژي در يك مصرف كننده پي برد . اين دستگاه كه تحليل كننده انرژي الكتريكي است روند مصرف برق شامل ماكزيمم ديماند انرژي ، ضريب قدرت ، بالانس فاز ها و غيره را اندازه گيري و ضبط مي نمايد . نمودار پارامترهاي فوق قابل انتقال به يك رايانه و چاپ با چاپگر خواهد بود . تجزيه و تحليل داده ها منجر به يافتن ديماند بهينه مورد نياز و ضريب بار كارخانه مي شود . بدين ترتيب با تصحيح ضريب بار كارخانه مي توان استفاده مطلوب از نيروي برق را ميسر ساخت .
ذخیره کننده های انرژی الکتریکی :
الکتریسیته, نه مانند گاز و آب, نمیتواند ذخیره بشود استفاده از سيستم‌هاي ذخيره‌كننده مغناطيسي انرژي نيرومند در شبكهقدرت از اهميت خاصي برخوردار است.
براي ذكر اهميت قطع برق و آثار سو آن بر صنايع مي توان عوارض زير را بر شمرد :
– كاهش كمي و كيفي محصولات توليدي
– خسارت هاي فني به تجهيزات
– افزايش قيمت كالا در بازار
– افزايش قيمت تمام شده محصول به دليل كاهش توليد
– كاهش ميزان فروش و در نتيجه تحمل زيان هاي مالي به كارخانه
– آثار سو اجتماعي مانند ترويج بازار سياه و احتكار و غيره
-كاهش عمر ماشين آلات
به عنوان مثال هزينه هر بار قطع شدن برق در يككارخانه اتومبيل‌سازي ماهانه 000/250 دلار بوده و اين ضرر تا زماني كه تعميرات كليدر سطح كارخانه صورت نگيرد ادامه خواهد داشت. همچنين هر قطع برق در يك كارخانه ساخت نيمههاديها بين 000/30 تا يك ميليون دلار ضرر در بر خواهد داشت. همچنين قطع برق به مدت 15 دقيقه هزينه‌اي برابر با 24/20 دلار به ازاي ميزان مصرف هر كيلووات ساعت برق بركليه كاربران كامپيوتر تحميل خواهد كرد. قطع برق براي صنايع كوچك نيز هزينه‌هايي دربر دارد كه مي‌توان مقادير آن را از كتاب استانداردهاي IEEE 1987-466 استخراج كرد. اصولاً يك سيستم قدرت درساعات مختلف شبانه‌روز داراي مصارف مختلفي است،بنابراين ميزان توليد انرژي بايدمتناسب با نياز مصرف‌كننده تغيير كند.
اصولاً يك سيستم قدرت درساعات مختلف شبانه‌روز داراي مصارف مختلفي است،بنابراين ميزان توليد انرژي بايدمتناسب با نياز مصرف‌كننده تغيير كند. استفاده از ذخیره سازهای انرژی چون Flywheel energy storage (FES)SEMES باطریها Batteries و … اهمیت خود را نشان می دهند.
استفاده از ذخیره سازهای انرژی با ظرفیت بالا به منظور تراز ساری منحنی مصرف و افزایش ضریب بار، از اولین کاربردهای ذخیره انرژی در سیستم قدرت در جهت بهره برداری اقتصادی می باشد. ویژگی راندمان بالای SMES آن را از سایر تکنیکهای ذخیره انرژی متمایز می کند. بطور خلاصه مهم ترین قابلیت SMESجدا سازی و استقلال تولید از مصرف است که این امر مزایای متعددی از قبیل بهره برداری اقتصادی، بهبود عملکرد دینامیکی و کاهش آلودگی را به دنبال دارد.
U.S. Market for Emerging and Developmental Energy Storage, through 2005 ($ Millions)
| 2000 | 2005 | AAGR % 2000-2005 |
|
| Flywheel | 25 | 43 | 11.5 |
| Electronic and capacitive | 57 | 196 | 28.0 |
| Superconducting magnetic | 36 | 80 | 17.3 |
| Total | 118 | 319 | 22.0 |
U.S. Market for Emerging and Developmental Energy Storage, through 2005
Energy Storage Technologies
| Option | Development Status | Potential Sizes | Existing Units |
| Compressed Air | Commercial | 50-300 MW | 100-300 MW |
| Pumped Hydro | Commercial | 250-2000 MW | 5-2100 MW |
| Batteries | Limited Commercial | <1-1000 MW | <1-20 MW |
| SMES | Limited Demos | <1-2000 MW | <10MW
(Micro-SMES @ 1 to 10 sec. discharge) |
| Flywheels | Limited Demos | <1-1000 MW | <1 MW (1 kW for
2 hours in telecom applications) |
انرژی های نو
افزايش روز افزون تقاضاي انرژي ، افزايش استانداردهاي زندگي ، خطر گرم شدن بيش از حد كره زمين ناشي از پديده گلخانه اي و آلاينده هاي محيطي و در نهايت مشكلات زيست محيطي و تهديد سلامت انسان ها كمبود منابع انرژي فسيلي از جمله مسائلي مي باشند كه توجه كشورهاي جهان را به استفاده از انرژي هاي تجديد پذير جلب مي نمايند بطوريكه در برنامه ريزي هاي سالانه خود تاءمين درصدي از انرژي هاي مورد نياز كشورشان را از طريق توربين هاي بادي, انرژي خورشيدي ، انرژي زمين گرمايي و … منظور مي نمايند.
استفاده از انرژیهای نو در كشورهای جهان مورد توجه خاص برنامه ریزان و فرهیختگان فنی، اقتصادی و سیاسی قرار گرفته است، پاره ای از دلائل رویكرد به این نوع انرژیها به شرح زیر است:
زوال ناپذیر بودن و تجدید پذیری این نوع انرژیها (بر خلاف انرژیهای حاصل از سوختهای فسیلی)
كاهش آلودگی های زیست محیطی
امكان دسترسی به فن آوری تولید این قبیل انرژیها در كشور كه باعث عدم اتكاء به سایر كشورها خواهد شد.
وجود پتانسیل و استعدادهای بالای منابع انرژیهای نو از قبیل تابش مستقیم و طولانی اشعه خورشید، وجود باد نسبتاً مداوم و با سرعت بالا در نقاطی از كشور، منابع انرژی زمین گرمای در اكثر كشور و …
كشور پهناور اسلامي ايران به جهت موقعيت خاص جغرافيايي خود در شمار بهترين كشورهاي جهان از نقطه نظر بهره گيري از اين انرژي ها محسوب مي شود .
