مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
برای افغانستان نام سازمان همکاری‌های اقتصادی یا ایکو تا همین چند سال پیش ناشناخته و نامفهوم بود. با این‌که بعد از ایجاد این سازمان توسط سه کشور ترکیه، ایران و پاکستان در دهه شصت میلادی، ایکو در بعد کمی‌اش گسترش بیشتر یافت و افغانستان و تعدادی از کشورهای تازه استقلال‌یافته آسیای میانه در دهه هفتاد شمسی به عضویت این سازمان در آمدند؛ ولی به مفهوم کیفی این سازمان تا هنوز در حد و اندازه‌های تعریف‌شده‌اش قد نکشیده است. برای افغانستان محصور به خشکه که به‌شدت نیاز به بنادر تجارتی بین‌المللی نظیر بندر عباس در ایران و بندر کراچی در پاکستان دارد، عضویت در سازمانی کاملا تجارتی مثل ایکو می‌توانست یک ایده‌آل واقعی باشد.
به همین دلیل افغانستان در سال ۱۳۷۲ به عضویت سازمان همکاری‌های اقتصادی (ایکو) در آمد تا با استفاده از تسهیلاتی که این سازمان در برابر اعضایش قرار می‌دهد بتواند در عرصه تجارت بین‌المللی و استفاده از سیستم‌های ترانزیتی که سازمان ایکو تامین‌کننده‌ی آن بود جای پایی یافته و از این مسیر به بازارهای جهانی راه پیدا کند. ولی حتا عضویت در این سازمان هم نتوانست برای افغانستان ره‌آورد زیادی داشته باشد.
افغانستان در سال ۱۳۸۶ میزبان هفدهمین کنفرانس وزاری خارجه در شهر هرات بود. با آن‌که بیشتر اعضای سازمان ایکو در تردید برگزاری سالم این کنفرانس بودند ولی این کنفرانس چندروزه حتا بیشتر از توقع اعضای سازمان برگزار شد. دولت افغانستان در این کنفرانس پیشنهادهایی را برای بهبود وضعیت این سازمان و گسترش همکاری‌ها بین اعضای سازمان خصوصا در عرصه روابط تجارتی و ترانزیتی و تبادل افکار در میان نسل جوان این کشورها ارایه داد و اتفاقا مورد تایید اعضای کنفرانس هم قرار گرفت. ولی با گذشت شش سال از آن زمان و گذشت سال‌های زیاد از عضویت افغانستان در ایکو هیچ تحولی اقتصادی برای افغانستان تصور نمی‌شد. دو کشور ایران و پاکستان که همسایه‌های ایکویی افغانستان‌اند، به‌طور مداوم تسهیلات ترانزیتی خود را بر مبنای سیاست‌های منطقه‌ای حداقل در قبال افغانستان اعمال می‌کنند.
افغانستان در طول ۱۲ سال گذشته همیشه از اعمال محدودیت‌های مختلف در عرصه ترانزیت کالاهای صادراتی و وارداتی خود به بنادر بین‌المللی چون بندر عباس و کراچی، در رنج بوده است. بارها مال‌التجاره تاجران افغان از سوی دولت‌های ایران و پاکستان به بهانه‌های واهی توقف داده شده و حتا بارها این اموال یا از بین رفته یا هم تاریخ مصرف آن گذشته و خسارت‌های هنگفتی را برای تاجران افغان به بار آورده است.
عضویت در ایکو و تسهیلاتی که این عضویت می‌توانست برای افغانستان به‌وجود بیاورد، هیچ‌گاهی جنبه اجرایی به خود نگرفت و به زبان ساده‌تر افغانستان یک عضو بدون حقوق در سازمان همکاری‌های اقتصادی ایکو است. حتا پارکی که در هرات توسط اعضای این سازمان به‌نام ایکو نام‌گذاری شد و قرار شد تا این پارک توسط این سازمان احداث شود، پس از نام‌گذاری آن به اسم ایکو خراب‌تر شد. یکی از طرح‌های عمده سازمان ایکو احیای دوباره خط ابریشم یا همان مسیر ترانزیتی باستانی است که بخشی عمده این خط در افغانستان قرار دارد. با گذشت چندین سال از این طرح هیچ‌گونه برنامه برای بهره‌برداری از این خط و آغاز به کار مسیر خط ابریشم روی دست نیست.
به‌نظر می‌رسد عدم کارآیی مثبت سازمان ایکو و پایین بودن سطح تبادلات تجارتی در چارچوب مفاد قراردادهای ایکو به‌دلیل اختلاف‌های سیاسی است که میان کشورهای عضو سازمان وجود دارد. تحولات منطقه‌ای و رقابت‌های نامریی میان اعضای سازمان نتوانسته زمینه همکاری‌های ترانزیتی را در میان کشورهای عضو ایکو به‌وجود بیاورد. به همین خاطر احساس می‌شود برگزاری جلسات سالانه در سطح وزرای خارجه یا رهبران کشورهای عضو ایکو، بیشتر جنبه نمادین و دیپلوماتیک داشته باشد و هرگونه توافق اجرایی در میان اعضای سازمان به‌دلیل وجود اختلاف‌های سیاسی ره به‌جایی نمی‌برد. با این‌که دور نمای همکاری‌ها در میان اعضای سازمان ایکو در روی کاغذ بسیار مهم و حیاتی است ولی احساس می‌شود میان توافق‌های صورت گرفته در کنفرانس‌های مختلف ایکو و اجرایی شدن این توافق‌ها فاصله زمانی زیادی وجود دارد.
ارسالی: الله محمد عبدی
