مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
ارسالی نوریه
خواص شیمیایی و فیزیکی و نوع مواد ناریه
یادآوری
ماده منفجره ماده ای است که سریعاً با اکسیژن موجود ترکیب شده و دارای سرعتی بین 1500 الی 8500 متر بر ثانیه است . و در نتیجه آن ، گاز و انرژی و حرارت بالا ایجاد گردد .
از جمله مهم ترین خواص مواد منفجره می توان به پایداری و حساسیت ،توان ، قدرت خردکنندگی ، جذب رطوبت ، مقاومت در برابر آب سمی بودن ،فراریت و سرعت انفجار را می توان نام برد .
وزن مخصوص بالا باعث کاهش حساسیت ماده منفجره می گردد . حساسیت ماده منفجره در مقابل ضربه به طور زیر بیان می کنند :
حداقل فاصله مورد نیاز تا اینکه یک ماده منفجره حداقل در هر یک از 10 بار افتادن یک وزنه 2 کیلوگرمی بر روی 5/0 گرم ماده منفجره آن را منفجر کند . که فولیمنات جیوه خیلی به این ضربه حساس بوده و دینامیت بعد از آن است . در کل دینامیت نسبت به باروت در مقابل ضربه حساسیت بیشتری دارد و باروت نسبت به حرارت حساسیت بیشتری دارد .
حساسیت در مقابل اصطکاک را نیز با تعداد نوساناتی که یک پاندول فولادی 20 کیلوگرمی که از ارتفاع5/1 متری آویزان و با نوسان بر روی ماده منفجره باعث انفجار آن شود ، بیان می کند .
سرعت انفجار
سرعت انفجار سرعت تجزیه شدن یا مصرف شدن ماده منفجره در طول ماده منفجره را گویند که بایستی این مقدار بیشتر از مقدار سوختن و سرعت آن نیز بیش از سرعت موج باشد.
سرعت انفجار TNT پایین تر از نیترو گلیسیرین است . اگر سرعت انفجار کمتر از سرعت صوت باشد آن را پدیده سوزش Deflagration گویند .
نکات مهم
نکات زیر در مورد سرعت انفجار ناریه اهمیت دارد :
.1. هر چه ابعاد ماده ناریه بیشتر باشد ، سرعت انفجار آن کمتر می شود .
.2. هر چه سرعت و قدرت چاشنی بیشتر باشد ، سرعت انفجار کلی مواد ناریه را بالا خواهد برد .
.3. هر چه قطر چال مورد استفاده کمتر باشد ، سرعت کمتر می شود .
.4. وزن مخصوص بالا باعث رفتن سرعت انفجار خواهد شد .
.5. افزودن آلومینیوم باعث کاهش سرعت انفجار و افزایش قدرت آن می شود .
قطر بحرانی
قطر بحرانی قطری است که کمتر از آن انفجار روی نخواهد داد و بیشتر از آن همراه با افزایش قطر ، باعث ثابت شدن سرعت خواهد شد .
قدرت ماده منفجره . هرچه گاز و درجه حرارت تولیدی حاصل از انفجار زیاد تر باشد، قدرت ماده ناریه نیز بیشتر خواهد بود . حجم گاز به ازا هر درجه سانتیگراد معادل 273/1 افزایش می یابد . یعنی اگر دو ماده منفجره دارای گاز تولیدی یکسان باشد ، آن یکی که دارای حرارت بیشتر است ، دارای قدرت بیشتر بوده و بالعکس . قدرت ماده تابع دو عامل می باشد :
.1. قدرت حجمی : انرژی مفیدی است که از واحد ماده منفجره حاصل شده و به صورت حاصل ضرب قدرت وزنی در وزن مخصوص ماده منفجره بیان می گردد .
.2. قدرت وزن : انرژی مفیدی است که از واحد وزن ماده منفجرهحاصل می گردد.
فشار انفجار
فشار انفجار ماده منفجره طبق رابطه زیر تعیین می گردد :
P: فشار انفجار به کیلوبار .
D:چگای ماده منفجره
Ve: سرعت ماده منفجره بر حسب فوت بر ثانیه .
نانل(NONEL)
روش آتشباری غیر الکتریکی می باشد که جاوی رابط های پلاستیکی می باشند که در داخل آنها مواد ناریه با سرعت انفجاری بالا قرار دارد که می توانند به راحتی انرژی محرک اولیه را به خرج اصلی در جال انتقال دهند . این سیستم ضد آب بوده و آتش نمی گیرد و در برابر جریان های الکتریکی ولگرد ، عوامل مکانیکی و عوامل (تا50 بالای صفر) مقاوم می باشد .
پرایمر (PRIMER)
مواد ناریه ای هستند که باعث تحریک بیشتر مواد ناریه اصلی در اثر انفجار می شوند که معمولا در محل پایه پله که بیشترین فشار وزنی پله به آن منطقه وارد می گردد و یا در محلی از لایه با مواد تشکیل یافته سخت مورد استفاده قرار می گیرد . اگر در انفجار یک چال توده های سنگی با ابعاد بزرگ ایجاد گردد ، پرایمر را در محل نزدیک به دهانه چال قرار می دهند که البته این وضعیت زمانی است که ته چاشنی به طرف پایین چال باشد .
بوستر (BOSTER)
عامل تقویت کننده انفجار در طول چال می باشد و به صورت دینامیت های بدون اتصال به چاشنی بوده که در داخل چال و در طول آن به کار گرفته می شوند . مواد انفجاری امولسیونی که دارای سرعت انفجاری بالا هستند ، بعنوان پرایمر و هم به عنوان بوستر می توان استفاده کرد . این مواد قدرت تخریب مواد ناریه اصلی بالا برده و باعث افزایش خردایش و عقب زدگی می شود .
دزدکردن چال (MISFIRE)
اگر در اثر انفجار چالی ، چاشنی و یا خطوط انتقال چال از کار بیافتد و یا در اثر عوامل دیگری چون خراب بودن مواد ناریه چاشنی ها و خرابی فتیله انفجاری و نصب بی دقت خطوط آتش و یا هر عنوان دیگری ، ایجاد گردد ، به آن دزد کردن چال گویند که بایستی با فاصله 3 متری چالی با احتیاط در کنار آن زد و هر دو را انفجار کرد و یا با روش های هیدرولیکی ، مثلا استفاده از آب با فشار زیاد داخل چال دزد شده را خالی از مواد منفجره کرد .
فتیله انفجاری
بیشترین مصرف این فتیله با نام کرتکس در عملیات آتشباری آنی و تاخیری می باشد که دارای سرعت 6000 تا 7000 متر در ثانیه بوده و ماده منفجره آن PETN است . این فتیله هنگام عمل کردن تولید سر و صدای بلندی کرده و چون از بالا به پایین در چال عمل می کند ، به گل گذاری قبل از انفجار خرج اصلی در چال صدمه می زند .
ولی کاربرد آن راحت بوده و تحت تاثیر عوامل دینامیکی و جریان های الکتریکی تولیدی در منطقه در اثر جریان های ولگرد و صاعقه نبوده و با تاخیرهایی که می توان ایجاد کرد ، می توان میزان لرزش و خردایش سنگ ها را به راحتی بعد از انفجار مورد کنترل قرار داد .
