مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی: محب الله سلام
سرچشمه انرژی کشندهای دریایی ( جزر و مد ) که ایستگاه های برق کشندی را تغذیه می کنند، بر خلاف آنچه گمان می رود، ماه نیست ؛ بلکه چرخش زمین است . همین چرخش زمین است که دریاها و اقیانوسها را ، گاه به طرف ماه می کشاند و گاه از آن دور می کند. انسان از چه انرژیهایی که استفاده نمی کند؟ در این جا ، هم انرژی واکنشهای هسته ای وجود دارد، هم انرژی کهنه و مهربان آبشار و هم ( با کمال تاسف ) ساده ترین آنها ؛ یعنی انرژی شیمیایی سوخت و به راستی، دانشمندان شب و روز در تلاشند تا سیاهه سرچشمه های انرژی را درازتر کنند و در این راه ، از به کار گرفتن نیرو و تخیل خود، به هر میزان که لازم باشد ، دریغ ندارند. در میان طرحهایی که برای دستگاه های تولید انرژی در آینده وجود دارد، از جمله به دستگاه هایی بر می خوریم که باید از نیروی موجهای دریا یا انرژی آتشفشانهای فعال استفاده شود. با وجود این ، سرچشمه عظیمی از انرژی وجود دارد که به ظاهر ، تا کنون توجه پژوهشگران را به خود جلب نکرده است ، و آن ، انرژی سیاره زمین است که بی وقفه حرکت می کند ؛ گوی چرخان و عظیمی که میلیاردها سال پیش ، به چرخش درآمده است. البته ، هم اکنون هم ، انسان از انرژی ناشی از چرخش زمین استفاده می کند. سرچشمه انرژی کشندهای دریایی ( جزر و مد ) که ایستگاه های برق کشندی را تغذیه می کنند، بر خلاف آنچه گمان می رود، ماه نیست ؛ بلکه چرخش زمین است . همین چرخش زمین است که دریاها و اقیانوسها را ، گاه به طرف ماه می کشاند و گاه از آن دور می کند. ولی استفاده ای که امروز از انرژی کشندهای دریایی می شود، بسیار اندک است . تازه ، اگر تمامی انرژی را که گوی چرخان زمین در زمینه کشندها از دست می دهد در نظر بگیریم ، بازهم بخش بسیار کوچکی از ذخیره حرکتی آن را به حساب آورده ایم. انرژیی که به دلیل چرخش زمین ذخیره می شود، چنان عظیم است که بنابر محاسبه ، عددی برابر ژول ، تقریبا برابر کیلو وات ساعت را نشان می دهد. برای این که بهتر به اندازه این عدد پی ببرید، یادآوری می کنیم که تولید انرژی برق در سراسر جهان ، نزدیک به کیلو وات ساعت در سال است؛ یعنی انرژی چرخشی زمین تقریبا ۲۰ میلیارد برابر مصرف انرژی یک سال در تمامی کره زمین است. به زبان دیگر ، اگر نیاز آدمی را به انرژی ، در سطح امروزی آن در نظر بگیریم ، آنچه در گوی چرخان زمین نهفته شده است ، برای مصرف ۲۰ میلیارد سال کافی است .درست است اگر تمام انرژی چرخشی زمین را از آن بگیریم ، آن وقت حرکت زمین دور محور خود قطع می شود و البته ، منجر به ویرانی نظام حرارتی سیاره ما می شود؛ شب و روز به جای هر ۱۲ ساعت یک بار ، هر ۶ ماه یک بار ( به حساب گردش زمین به دور خورشید ) به دنبال هم می آید ، وضع آب و هوا به کلی تغییر می کند و جانوران و گیاهان در شرایطی غیر عادی قرار می گیرند؛ و البته نمی توان پیش بینی کرد این وضع ، چه پایانی دارد. بنابراین نباید بیش از اندازه طمعکار باشیم که زمین را به طور کامل از چرخش به دور محور خود بازداریم. اگر تنها بتوانیم سرعت حرکت دورانی زمین را یک درصد کم کنیم ، آن وقت می توانیم انرژی آزاد شده ناشی از آن را ، برای نزدیک به ۴۰۰ میلیون سال، جانشین همه ایستگاههای تولید برق کنونی کنیم ، و مثلی معروف می گوید: این ، از سر ما هم زیاد است . ولی باید گفت ، مانع بسیار بزرگی در راه استفاده از این سرچشمه انرژی وجود دارد. موضوع این است که برای کند تر کردن چرخش زمین ، باید از جسمی استفاده کرد که بیرون از زمین باشد. انجام دادن این کار، وقتی در سیاره خودمان هستیم ، درست مثل این است که بخواهیم از موهای خودمان بالا برویم . بسیار خوب ، ولی چرا کم کردن سرعت چرخش زمین را از فضای کیهانی انجام نمی دهند؟ می توان برای نمونه ، در فضا ایستگاه تولید برقی ساخت که بخش متحرک ، یعنی موتور آن ، سیاره زمین باشد. و آیا نمی توان این دستگاه را ، بر سطح همسفر طبیعی ما ، یعنی ماه درست کرد؟ و اما خود ماه ، آیا نمی توان از انرژی ماه استفاده کرد ؟ محاسبه نشان می دهد که انرژی جنبشی ماه، ضمن چرخش در مدار خود ، تقریبا ۲۰ بار کمتر از انرژی دوران زمین است ؛ یعنی ماه می تواند برای نزدیک به یک میلیارد سال ، انرژی لازم را برای ما تهیه کند. مساله را به ترتیب دیگری هم می توان طرح کرد؛ ماه دارای انرژی پتانسیلی عظیمی است؛ زیرا در ارتفاع بسیار بالایی نسبت به زمین قرار دارد. آیا نمی شود دستگاهی ساخت که به یاری آن ، ضمن پایین آوردن ماه ، از انرژی پتانسیلی آن استفاده کرد؟ حتی لازم نیست تمام ماه را پایین بیاوریم و بخش کوچکی از آن برای ما کافی است . شاید بتوانیم برنامه ای افسانه ای بریزیم ؛ جایی در ماه ، یک ماشین عظیم کار می کند و با جدا کردن قطعه های بزرگی از آن ، آنها را به طرف زمین می اندازد. آن وقت در این جا روی زمین ، آنها را می گیرند و از انرژی جنبشی ذخیره شده در آنها استفاده می کنند. ولی جدا کردن قطعه هایی از ماه ، کار بسیار دشواری است . آیا می توان از انرژی حرکتی ماه یا زمین ، با وسیله ساده تری استفاده کرد؟ برای نمونه ، روی این جسمهای آسمانی و در فضای کیهانی ، مغناطیسها و قرقره های عظیمی ساخت؟ خوب، سرانجام چه پیشنهاد مشخصی می توان داد؟ بی تردید تنها یکی ؛ پژوهشگری که می خواهد از انرژی جنبشی یا پتانسیلی که در جسمهای آسمانی ذخیره شده است ، استفاده کند ، باید همچون ارشمیدس بگوید:” به من یک نقطه اتکا بدهید … .” به ظاهر یک بار دیگر تاریخ تکرار می شود و مساله به همان جایی بر می گردد که در گذشته های دور بود.
