مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
سیستم اشکی از چه اجزائی تشکیل شده و محل قرارگیری آنها کجاست؟
غده اشکی یا lacrimal glands (هر چشم یک غده اشکی دارد) که در قسمت بالا و خارج کره چشم قرار دارند به همراه غده اشکی کمکی Krauseو Wolfring در زیر لبه پلک قرار می‌گیرند باعث ترشح قسمت مایع اشک می‌شوند. به طور کلی لایه‌های مختلف اشک عبارتند از:
- داخلی‌ترین و نازک ترین لایه که لایه نازکی از مخاط است توسط حجراتی در ملتحمه تولید و ترشح می شود .
- لایه میانی ضخیم ترین لایه است و در واقع مانند محلول بسیار رقیق آب و نمک می باشد. غدد اشکی اصلی و کمکی این قسمت از اشک را تولید می کنند. عملکرد این لایه باعث مرطوب نگاه داشته شدن چشم و بیرون راندن گرد و غبار و اجسام خارجی می شود.
- سطحی‌ترین لایه اشک، لایه بسیار نازکی از جنس چربی است که به وسیله غده میبومین ترشح می‌شود. وظیفه اصلی این لایه جلوگیری از تبخیر لایه های مایع زیرین خود است.
اشک در سطح چشم منتشر شده و سپس از طریق دو منفذ کوچکpunctum که در لبه داخلی پلک بالا و پایین هستند وارد مجاری اشکی lacrimal ducts و کیسهء اشکی lacrimal sac شده و در نهایت از طریق مجرای نازولاکریمال (دماغی اشکی) وارد بینی می‌شود. به همین دلیل است که ما در موقع گریه کردن دچار آب ریزش بینی می‌شویم.
انسداد مجرای اشکی چیست؟
به انسداد مجرای باریک نازولاکریمال که به طور طبیعی باعث تخلیه اشک از سطح چشم می شود انسداد مجرای اشکی گفته می شود که به دو صورت کسبی و مادرزادی است که در این مبحث نوع مادرزادی آن بررسی می شود.
علت انسداد مادرزادی مجرای اشکی نازولاکریمال چیست؟
انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان شایع است. 10-6% کودکان قبل از باز شدن کامل مجاری اشکی به دنیا می‌آیند. در بعضی منابع عنوان شده است که شیوع این اختلال در نوزادان 50% است. علت این انسداد باقی ماندن پرده در انتهای مجرای نازولاکریمال در سمت بینی است.
علائم انسداد مادرزادی مجرای اشکی کدامند؟
معمولاً نوزادانی که این مشکل را دارند در 2 تا 6 هفته اول بعد از تولد علایمی نشان می‌دهند که شایع‌ترین آنها اشک ریزی است. در یک ماه اول بعد از تولد ترشح اشک در زمان گریه کردن نداریم و اگر اشک بیاید به احتمال زیاد پاتولوژیک (ناشی از یک مریضی) است. از علائم دیگر این بیماری ترشح، التهاب مکرر ملتحمه و التهاب و مکروبی شدن کیسه اشکی است که در این صورت ناحیه زیر چشم، نزدیک بینی قرمز و ملتهب شده و نسبت به لمس حساس است. ممکن است این ناحیه متورم شود و ترشح مخاطی در کناره داخلی چشم دیده شود. در 3/1 موارد این درگیری دو طرفه است. معمولاً علائم نوزاد با گرد و غبار و باد تشدید می شود اما ترس از نور وجود ندارد.
توجه: در کودکانی که اشکریزی و ترس از نور دارند، گلوکوم مادرزادی باید در نظر گرفته شود.
تشخیص این انسداد چگونه صورت می گیرد؟
- با فشار ملایم بر روی کیسه اشکی lacrimal sac، مایع از منافذ اشکی puncta خارج می شود.
- مادر طفل از اشکریزی یک طرفه یا دو طرف مداوم چشم طفل خود حکایت می‌کند.
- موادی مانند فلئورسئین در داخل چشم ریخته می‌شوند و بر اساس زمان ناپدید شدن آنها از چشم و یا زمان حضورشان در داخل حفره حلقی دهانی (که با نور آبی ارزیابی می شود) می توان در مورد وجود یا عدم وجود انسداد قضاوت کرد.
درمان انسداد مادرزادی مجرای اشکی چیست؟
انسداد مادرزادی مجرای اشکی در کودکان در اغلب موارد خود به خود بهبود می یابد به طوری که معمولاً تا قبل از 1 سالگی در 95% کودکان مجرای اشکی باز می‌شود. درمان های مداخله ای این بیماری شامل روش های غیر جراحی و جراحی است. - درمان غیر جراحی شامل تحت نظر گرفتن، ماساژ کیسه اشکی و استفاده از آنتی بیوتیک موضعی است. برای ماساژ لازم است که دست خود را بشوید و انگشت اشاره خود را روی کناره داخلی (سمت بینی) چشم قرار دهید و به سمت پایین فشار دهید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود تا از کمپرس گرم استفاده کنید. درصورت وجود عفونت، استفاده از یک مرحم یا قطره آنتی بیوتیک موضعی مفید است. توجه داشته باشید که آنتی بیوتیک باعث برطرف شدن انسداد نمی شود.
- اگر انسداد مجرای اشکی بعد از چند ماه با درمان های فوق برطرف نشود، یا یک عفونت شدید رخ دهد و یا کودک شما عفونت های عود کننده داشته باشد لازم است probing صورت گیرد که در 95-85% موارد در کودکان زیر یک سال موفقیت آمیز است ولی با افزایش سن کودک احتمال موفقیت کاهش می یابد. عمل probing یک روش جراحی است که حدوداً 10 دقیقه طول می‌کشد و یک پروب یا سیخ نازک و فلزی از داخل مجرای اشکی بسته عبور داده می شود تا انسداد را برطرف کند. برخی از پزشکان معتقدند سن مناسب 6 probing ماهگی است که بدون بیهوشی عمومی در کلینیک قابل انجام است اما عده ای نیز معتقدند probing تا یک سالگی به تاخیر انداخته شود تا حداکثر شانس باز شدن خود به خودی مجرا به کودک داده می شود. در این سالprobing در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
- اگر probing ناموفق باشد و یا در این اقدام نشان داده شود که تنگی و باریکی مجرا وجود دارد ممکن است نیاز به اقدامات جراحی گسترده تری مانند silicone tube intubation باشد
- Balloon dacryoplasty: یک روش جراحی جدیدتر balloon catheter dilation است که در این روش یک بالون در گوشه چشم و داخل مجرای اشکی کار گذاشته می شود. میزان موفقیت این روش بین 100-80% گزارش شده است.
- در موارد نادری که کودکان علیرغم اقدامات درمانی فوق همچنان اشکریزی دارند ممکن است در کودکان مانند بزرگسالان DCR یاdacryocystorhinostomy انجام شود.
منابع:
Jack J . Kanski
Seventh Edition. 2011
Page 72
رنځوریار دوکتور سید یوسف محبوب/ترینر متخصص امراض چشم
ارسالی: ماریا اکبری
