مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی سدیه
يكى اين خروس را ساكت كند
تلفن بى امان زنگ مى زد، شديداً عصبى شده بود. هر بار كه تمركز مى كرد تا چند خطى بنويسد سروصداها امان نمى دادند و به قول معروف فعل و فاعل را پس و پيش مى كرد. اين مرتبه پريد و تلفن را قطع كرد. نفس راحتى كشيد و دوباره شروع كرد. نوشته هايش را از اول خواند، چشمش به متن بود اما گوشش صداى تلويزيون را از اتاق كنارى مى شنيد. با عصبانيت در اتاق را به هم كوبيد. اما فايده اى نداشت، سروصداى خيابان خيلى زياد بود تصميم گرفت گرما را تحمل كند و پنجره اتاقش را هم ببندد اما خنده دار بود! از درز اين پنجره، پشه ها، رفت و آمد مى كنند چه برسد به امواج صوتى! با دو دستش گوشهايش را گرفت، اما از آنجايى كه دست سومى براى نوشتن نداشت، تسليم شد و آنها را رها كرد!
پنجره آشپزخانه خوشبختانه به كوچه خلوتى باز مى شد تصميم گرفت آنجا را براى نوشتن انتخاب كند ولى اين مكان هم متعلق به يك زندگى مدرن و شهرى بود و بايد صداى وسايل و تجهيزات را تحمل مى كرد آنقدر حساس شده بود كه از صداى نفس خودش هم تنفر داشت. دهانش خشك بود و تپش قلب گرفته بود وخلاصه اينكه اصلاً نمى توانست روى نوشته هايش تمركز داشته باشد.
آلودگى صوتى چيست؟
بحث آلودگى بحث مفصلى است، سالهاست كه در مورد آلودگى هوا و آلودگى آب و محيط زيست و خاك، مطالب بسيارى شنيده ايم. اما آلودگى جديدترى كه مجبور به تحمل آن هستيم «آلودگى صوتى» است.
همه ما به شكلهاى مختلف سروصدا را تحمل مى كنيم. در بعضى شرايط خود ما منبع مولد اين صدا و در برخى حالات قربانى آن هستيم. درست مانند افراد سيگارى و غيرسيگارى كه هر دو از دود موجود در محيط آسيب مى بينند. البته به طور حتم فردى كه قربانى يك امر غيرارادى و ناخواسته است هميشه بيشتر آسيب مى بيند.
متأسفانه بسيارى از ما فراموش مى كنيم فضا و محيطى كه در آن بسر مى بريم متعلق به همه ماست و به فرد و گروه خاصى تعلق ندارد! گاهى اوقات با ديدن «آدم بزرگهاى»! مشكل ساز و مولد صداهاى ناهنجار خاطره سالهاى كودكى و حياط مدرسه زنده مى شود، بچه هاى زورگو و بى منطقى كه فكر مى كردند تمام حياط متعلق به آنهاست و فضايى براى دانش آموزان به اصطلاح مظلومتر در نظر نمى گرفتند! حال و روز آدمها در زندگى اجتماعى هم به همين شيوه است. هر كدام ما در شرايطى مجبور هستيم سروصداهايى را ناخواسته تحمل كنيم چون اطرافيانمان ياد نگرفته اند كه چگونه به هم احترام بگذارند!
سروصدا و سلامت انسان
سازمان بهداشت جهانى اعلام كرده است كه شلوغى و صداهاى آزاردهنده مى تواند روى سلامت انسان و نحوه رفتارهاى او تأثير بگذارد.
تحقيقات نشان داده است افرادى كه در اطراف مراكز شلوغى چون فرودگاهها يا ايستگاههاى راه آهن و… زندگى مى كنند، در مقايسه با سايرين به دفعات بيشترى دچار سردرد مى شوند و احتمال بروز تصادفات كوچك در مورد آنها بيشتر است. اين افراد اعتياد بيشترى به مصرف قرصهاى مسكن و خواب آور پيدا مى كنند.
تفاوت آلودگى صوتى با ساير آلودگيها
اين آلودگى از جهات زير با ساير آلودگيهايى چون هوا، آب، خاك و… فرق دارد.
۱- آلودگى صوتى گذراست به اين معنا كه وقتى منبع آلودگى از بين برود محيط از آسيب آن حفظ مى شود. براى مثال يك ماشين زباله پرسروصدا كه كاركنان آن با بى دقتى هنگام حمل زباله، آنها را به اطراف پخش مى كنند پس از ترك محل صدايى از خود بر جاى نمى گذارند اما آلودگى اى كه در محيط ايجاد مى كنند باقى مى ماند.
۲- ساير انواع آلودگى را مى توان اندازه گيرى كرد، گرچه در مورد صوت مى توان هر صدا را به تنهايى اندازه گرفت اما سنجش و ارزيابى صداى كلى محيط كار مشكلى است. و تبيين ميزان واقعى و آستانه خطر واقعى اين آلودگى در مقايسه با ساير آلودگيها سخت است.
۳- تعيين و تفسير و توصيف شلوغى و صداى آزاردهنده كاملاً نسبى است. در حالي كه جوانى پرهيجان از صداى غرش موتوسيكلت يا لوله اگزوز دستكارى شده ماشينش لذت برده و به شور و وجد مى آيد شخص ديگرى شديداً آزار مى بيند!
يكى از عوامل تعيين كننده آلوده بودن يا نبودن چيزى بسته به آن دارد كه چه مقدار آن عامل به سلامت ما آسيب مى رساند و از آنجايى كه سروصدا عامل استرس و عامل بسيارى از بيماريهاى انسان است مى توان گفت شلوغى و سروصدايى كه باعث رنجش ما باشد، آلوده كننده محيط زندگيمان محسوب مى شود.
عوامل تشديد كننده آلودگى يك صدا
«بلندى» يك صدا تنها يكى از اجزاى تأثيرگذار آن بر انسان است. زمان، مكان مدت تأثيرپذيرى، منبع مواد صوت، شرايط روحى شنونده و كنترل يا عدم كنترل او بر آن صدا خود مى تواند صدايى را آزاردهنده يا روح افزا كند.
صداى باز نشدن يك بسته بيسكويت هرگز در گوشه اى از خيابانى شلوغ توجه ما را جلب نمى كند. به عبارتى آن را نمى شنويم اما همين صدا اگر در كتابخانه اى خلوت يك هفته پيش از امتحان كنكور! در حالي كه شب را نخوابيده ايم و الآن ساعت ۲ بعدازظهر است و… شنيده شود از صداى ناشى از هيجان آتش بازى چهارشنبه سورى و استفاده از انواع نارنجكها، سيگارتها، ديناميتها، ترقه ها و… در ميان خنده و هلهله جمعى جوان بلندتر و آزاردهنده تر به نظر مى رسد!
واحد اندازه گيرى صوت:
(dB) يا دسى بل واحدى است كه در اين مقاله زياد به آن برخورد مى كنيم و واحد اندازه گيرى شدت صوت است. اين واحد لگاريتمى است، به اين معنا كه ۲ برابر شدن شدت صوت به مفهوم ۲ برابر شدن واحد دسى بل نيست.
مفهوم بلندى يك صدا در گوش انسان، مفهومى نيست كه مستقيماً به واحد دسى بل مرتبط باشد شدت صوت با مسافت هم نسبت عكس دارد.كه اين نسبت هم تابع ارتباطات عددى معمول نيست براى نمونه يك صداى ۱۰۰ دسى بلى در ۱۰ متر در مسافت ۲۰ متر db94 مى شود و در ۴۰ مترى معادل ۸۸ دسى بل (۲ برابر شدن مسافت ۶ واحد شدت صوت را كم مى كند) و…
سروصدا و ديدگاه روانشناسى:
تحقيقات نشان داده است كه انسانهاى درون گرا در مقايسه با افراد برون گرا نسبت به سروصدا تحريك پذيرتر هستند و كوچكترين صداها مى تواند آرامش درونى آنها را به هم بزند.
در ضمن اينكه در زمان ناراحتى، افسردگى، نگرانى يا شرايط سخت عاطفى همچون طلاق، بيكارى، مرگ يك عزيز و… صداهاى عادى تر فرد را زودتر به ستوه مى آورند و آنها را شلوغى قلمداد مى كند.
تفاوت بين «صدا» و «سروصدا» چيست؟
واكنش ما در مقابل صداها يكسان نيست. همه ما هر روز صداهاى مختلفى را در شرايط و مكانهاى متفاوت مى شنويم كه اگر آن صداها با امورى كه انجام مى دهيم تداخل داشته باشد آن صدا در نظر ما شلوغى يا سروصدا مى آيد.
صدايى كه براى يك فرد آزاردهنده است مى تواند براى ديگرى لذت بخش باشد. براى مثال يك زوج جوان روستايى، صبحها مجبور بودند با صداى بانگ خروس از خواب بيدار شوند و اين در حالى بود كه خانم خانه با شنيدن صداى خروس با خوشحالى از خواب بيدار مى شد و آقا پيش از بيدار شدن خروس، رختخواب را ترك مى كرد تا مجبور نباشد با سروصداى او روز را شروع كند!
شلوغى و صداى بلند آسيبهاى بيش از آسيب گوش ايجاد مى كند!
سروصدا علاوه بر مشكلات شنوايى، مى تواند مشكلات قلبى- عروقى، تند شدن ضربان قلب، افزايش فشارخون، مشكلات گوارشى، كم شدن هوشيارى و پايين آمدن قدرت حافظه، عصبانيت، اتساع مردمك چشم و كم شدن ديد را به وجود آورد.
همچنين يكى از مشكلاتى كه در اثر سروصدا ايجاد مى شود، به هم خوردن عادات خواب و بى خوابى است كه در شهرهاى بزرگ بسيارى از مردم با آن درگير هستند.
شلوغى و بى خوابى
همه مى دانيم كه سروصدا و شلوغى در داشتن يك خواب خوب مانع بزرگى است و مى تواند به راحتى آن را به هم زند، و به همين خاطر است كه اكثر ما براى بيدار شدن از ساعت استفاده مى كنيم كه هر چه ميزان خوابمان سنگينتر باشد تعداد ساعتها يا صداى آنها را بيشتر مى كنيم!!
آلودگى صوتى باعث كاهش زمان خواب، يا افزايش تعداد دفعات بيدار شدن و به قول معروف از خواب پريدن مى شود.
براى اينكه يك صدا بتواند شخصى را از خواب بى خواب كند! چند عامل مهم است.
۱- نوع صدا و آلودگى صوتى (مثلاً صداى يك بلبل يا صداى وزوز پشه!)
۲- تكرار آن (صداى زنگ زدن يك ساعت يا به صدا درآمدن ۵ ساعت هر كدام به فاصله ۵ دقيقه از ديگرى)
۳- مدت آن (صداى ريخته شدن آب در يك ليوان يا صداى چكه چكه كردن شير آب به طور ممتد.)
۴- شدت آن (صداى نفسهاى عادى هم اتاقى در خوابگاه دانشجويى يا صداى خروپف شديد او)
۵- آستانه تحريك پذيرى يك شخص (شخص با صدايى به شدت ۳۵ دسى بل بيدار مى شود اما شخصى ديگر در ۹۰ دسى بل همچنان راحت مى خوابد و خم به ابرو نمى آورد.)
۶- مراحل خواب، اينكه ما اول خوابمان باشيم يا عميقاً خواب باشيم و هفت پادشاه را خواب ببينيم خيلى مهم است. قرار گرفتن شخص در مرحله عميق خواب نياز به شدت بيشترى از صوت براى بيدار شدن دارد.
– البته متغيرهاى ديگرى چون بالا رفتن سن هم مؤثر است. يك فرد جوان ممكن است به قول مادرش با صداى توپ و تانك هم بلند نشود اما يك پدربزرگ يا مادربزرگ با آهسته ترين صداى پاى نوه مچ او را مى گيرد!
– انگيزه براى بيدار شدن از خواب هم خود مهم است. روز كارى بيدار شدن و حضور در سر كار و كارت زدن آن هم ساعت ۸ صبح بسيار سختتر از بيدار شدن از خواب در روز جمعه آن هم ساعت 5/4 صبح و حضور در كوهستان است.
– از طرف ديگر سازش با سروصدا هم فاكتور مهمى است بسيارى از مادران كودكان خود را با صداى راديو و تلويزيون مى خوابانند و تحريك پذيرى او در مقابل صدا كم مى شود. اما عده اى ديگر در زمان خواب كودك حتى در خانه قدم هم نمى زنند!
مقايسه شدت چند نوع صدا با يكديگر:
– صداهاى موجود در خانه اى ساكت نه آپارتمانى شلوغ db ۲۰
– صداى صحبت معمولى db ۴۰
– صداى زنگ تلفن db ۶۰
– صداى هواكش سالم نه خراب!! db ۷۵
– صداى حاصل از ترافيك سنگين db ۱۰۰
– صداى ناشى از موتور هواپيما db ۲۰۰-۱۰۰
