مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
ارسالی: مدینه
آیا حیوانات احساس دارند؟
آیا زوزه کشیدن سگ همان گریه است؟ آیا شامپانزه هنگامی که دندان‌هایش را نشان می‌‌دهد یعنی می‌‌خندد؟ دانشمندان با اندازه گیری میزان اضطراب حیوانات در شرایط احساساتی مختلف، پی بردهاند که آنها شبیه به انسانها برخورد می‌‌کنند.
سه سال پیش در باغ وحش شهر «مونستر» آلمان، هنگامی که گوریل مادر به نام «گانا» فرزندش را از دست داد، ابتدا نمی‌‌توانست این واقعیت تلخ را بپذیرد و برای مدت یک هفته همچنان جسد بی جان بچه گوریل را در آغوش خود نگاه داشته و حاضر به ترک او نبوده است. این سبک سوگواری گوریل مادر تماشاچیان باغ وحش را در بهت فرو برد. «بربل اوپ هوف»، سرپرست بخش نگهداری میمونها در این باغ وحش می‌‌گوید که این برخورد در میان میمونها موردی استثنایی نبوده است. مرگ شامپانزه ماده به نام «یولا»، یکی دیگر از ساکنان باغ وحش مونستر نیز زوج او را به شدت تحت تأثیر قرار داد. به گفته «اوپ هوف» این شامپانزه نر تا مدت‌ها از کنار جسد یولا دور نمی‌شد و نگهبانی می‌‌داد تا کسی به او نزدیک نشود.
هنگامی که شامپانزه‌ها می‌‌خندند
آیا این برخوردها نشانه این نیست که حیوانات نیز مانند انسانها حس می‌‌کنند و مانند انسانها سوگواری می‌‌کنند؟ دانشمندان به این پرسش پاسخ محتاطانه‌ای میدهند. بیشتر آنها اعتقاد دارند که حیوانات فقط غریزه دارند، نه احساس. دلیل این احتیاط این است که زیست شناسان می‌‌خواهند از پذیرش نظریه‌‌هایی که پایه علمی ندارند و فقط بر حدس و گمان استوار هستند، فاصله بگیرند. یکی از نمونه‌های این گونه نظریه‌ها در کتاب مشهور «آلفرد برم»، جانورشناس و نویسنده آلمانی در نیمه دوم قرن نوزدهم دیده میشود. او در این اثر خود نوشته است: «شامپانزه احساسات خود را مانند انسان ابراز میکند. هنگامی که شاد است لبخند می‌‌زند، به این معنی که خطوط صورتش به طور انکارناپذیری حس شادابی را انتقال می‌‌دهد.»
«نوربرت زاکسر»، زیست شناس رفتار از دانشگاه مونستر آلمان این دیدگاه را غیر علمی می‌داند و می‌‌گوید که برم در ارزیابی شباهت میمونها با انسان فقط مقیاس‌‌های انسانی را در نظر گرفته است. به اعتقاد زاکسر، او فقط حدس زده است که شامپانزه‌ها شاد یا ناراحت هستند، زیرا واکنش آنها شبیه به تصور انسانها درباره واکنش به این گونه احساسات است.
وابستگی عاطفی میان خوکچه‌‌های هندی
رسیدن به نظریه‌ای علمی و قابل اعتماد باید بر پایه آزمایش و پژوهش‌های متعددی باشد که در جریان آنها یک نتیجه مشخص و قابل اندازه‌‌گیری همواره تکرار میشود. و به طور دقیق رسیدن به چنین نتیجه‌ای در مورد شناسایی احساسات حیوانات کار بسیار سختی است. اما به تازگی روشی جدید برای اندازه گیری احساسات، بنا بر مقیاس‌‌های علمی کشف شده است.در موسسه زیست شناسی رفتاری در دانشگاه مونستر آلمان پژوهشی روی خوکچه‌‌های هندی در جریان است. دانشمندان با بررسی گروهی از آنها مشاهده کرده‌اند که برخی از این خوکچه‌ها با یکدیگر رابطه نزدیکی دارند. این تیم پژوهشی خوکچه‌‌هایی را که وابستگی خاصی به دیگری دارند را جدا کرده و خوکچه نر را در محفظه‌ای دور از زوج مورد علاقه قرار داده‌اند. این جدایی برای این جانور ایجاد اضطراب میکند. دانشمندان با اندازه گیری میزان «کورتیزول» موجود در بدن خوکچه‌‌های هندی به این موضوع پی بردهاند: میزان کورتیزول بالا نشان دهنده استرس زیاد است.
میزان بالای استرس در خوکچه نر که از ماده خود جدا شده، حتی زمانی که ماده دیگری را در محفظه او قرار میدهند تغییری نمی‌کند. اما زمانی که ماده مورد علاقه او را در کنارش می‌گذارند، به نظر می‌‌آید که دوباره سرحال میشود. میزان کورتیزول او نیز دوباره کاهش می‌‌یابد. در واقع باید به این نکته نیز اشاره کرد که شباهت انسان و حیوان در زندگی احساسی شان آن قدر هم عجیب نیست، زیرا در هر دو آنها ساختار آن بخش از مغز که در آن احساسات شکل می‌‌گیرد، بسیار شبیه به هم است. اما با این وجود هیچ گاه نمی‌‌شود به طور کامل درک کرد که حیوانات به طور دقیق چه احساساتی دارند، همان طور که در مورد انسانها این کار غیر ممکن است.
