مجله فانوس توانمندسازی جوانان از طریق رسانه
مطالب مرتبط
این کار عمدتاً از طریق نرم‌افزارها، یا اینترنت، یا تلفیقی از این دو صورت می‌پذیرد. آموزش می‌تواند از سطوح ابتدایی تا دروس دانشگاهی و نیز آموزش فنون وابسته به کامپیوتر، زبان خارجی و … را شامل گردد. از مهم ترین مزایای این شیوه می‌توان دسترسی یکسان تعداد زیادی دانش‌آموز یا دانشجو به مطالب و امکانات مجازی (آزمایشگاه، فیلم و…) را نام برد. همچنین اگر e-learning به درستی و با ظرافت اجرا شود، امکان خلاقیت‌ها و یافته‌های ذهنی را به فراگیرنده می‌دهد.
آموزش الکترونیکی یا e-learning به طور خلاصه عبارت است از استفاده از IT «فناوری اطلاعات) در امر آموزش. این کار عمدتاً از طریق نرم‌افزارها، یا اینترنت، یا تلفیقی از این دو صورت می‌پذیرد. آموزش می‌تواند از سطوح ابتدایی تا دروس دانشگاهی و نیز آموزش فنون وابسته به کامپیوتر، زبان خارجی و … را شامل گردد. از مهم ترین مزایای این شیوه می‌توان دسترسی یکسان تعداد زیادی دانش‌آموز یا دانشجو به مطالب و امکانات مجازی (آزمایشگاه، فیلم و …) را نام برد. همچنین اگر e-learning به درستی و با ظرافت اجرا شود، امکان خلاقیت‌ها و یافته‌های ذهنی را به فراگیرنده می‌دهد.
از طرفی باید توجه داشت که مقوله روان‌شناسی آموزش در این مبحث از اهمیت فراوانی برخوردار است و کارشناسان همواره بر روی موضوعاتی چون ایجاد جدیت در فراگیری، بحث و تحقیق داشته و دارند و جدیدترین و مفید‌ترین راه کارها را ارائه می‌دهند.
بسیاری براین باورند که آموزش الکترونیکی در صورت اجرای درست می‌تواند زمینه‌ساز دو طرفه کردن فرآیند آموزش گردد. آموزش به شکل سنتی‌اش ظاهراً رابطه‌ای دو طرفه به نظر می‌رسد (رابطه بین تعلیم دهنده و تعلیم گیرنده) ولی عملا شاهد هستیم که در بسیاری از کشورها معلمان و استادان ، مطالب درسی را به صورت ثابت و یکنواخت ارائه می کنند و نهایتاٌ سئوالات و اشکالات دانش‌آموزان و دانشجویان را پاسخ می‌دهند. به عبارتی دیگر ، کم تر شاهد بازخور «feedback) در امر آموزش هستیم.
از طرفی دیگر، روش آموزش سنتی، دانشجوها و دانش‌آموزان با قابلیت‌های فراگیری متفاوت را مجبور به یادگیری اندازه‌ای معین از یک موضوع مشخص در مقطع زمانی ثابتی می‌کند. نتیجه آن،یادگیری متفاوت در زمان یکسان می‌گردد. در حالی که هدف آموزش الکترونیکی، عکس این قضیه است.
● نمونه‌ای از آموزش الکترونیکی
ظرف مدت ۵ سال اخیر، موسسات فراوانی ( به خصوص در آمریکا) اقدام به برگزاری دوره‌های علمی و فنی مبتنی بر روش e-learning کرده‌اند ولی اکثرا با نگاه تجاری و هدف سوددهی صرف وارد این مقوله شده و شکست خوردند. از نمونه‌های موفق و پایدار می‌توان به دوره‌های تخصصی شرکت‌های کامپیوتری مایکروسافت، سیسکو، سان‌میکروسیستمز، اوراکل، ماکرومدیا و … اشاره کرد.
دانشگاهها نیز عموما برنامه مدون و منظم و گسترده‌ای در این خصوص نداشته‌اند و فعالیتهایشان اکثرا محدود بوده است. انجمن مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) طرح نسبتا مفیدی ارائه کرده است ولی در این میان، دانشگاه MIT با تمام قوا به میدان آمده است تا به عنوان پیش قراول، بسترساز مقوله آموزش الکترونیکی در میان دانشگاه‌های معتبر و با سابقه گردد. طرح مذکور، Open Space Course Ware ( یا به اختصار OCW) نام دارد و از سپتامبر ۲۰۰۲ رسما مورد استفاده عموم قرار گرفت. فعلا برای شروع، برخی دروس تعدادی از رشته‌های دانشگاهی بر روی اینترنت ارائه می‌گردند.
رئیس دانشگاه اعتقاد دارد با گسترش و تبلیغ این پروژه در سایر موسسات و دانشگاهها بتوان شبکه جهانی علوم و فنون تشکیل داد و بهبود رقابتی کیفیت آموزش باعث بهبود کیفی اینترنت نیز بشود. وی اظهار می‌دارد در اینترنت مطالب فراوان ولی بی‌نظم وجود دارد که وقت زیادی از دانشجویان و پژوهشگران ( برای جست و جو) می‌گیرد، لذا دسته‌بندی موضوعی مطالب و ارائه سرفصل‌ها و مطالب مفید اقدامی ارزشمند خواهد بود.
برنامه زمانی این پروژه به شکل زیر است :
▪ ۲۰۰۳-۲۰۰۲ : پایه گذاری ( فضای نمونه‌ای و آزمایشی شامل چند درس از چند رشته مختلف ـ کار برروی فرم و محتوا)
▪ ۲۰۰۵-۲۰۰۳ : توسعه و گسترش ( صدها رشته با برنامه و محتوای درسی کامل و قابلیت جست و‌جوی اطلاعات ـ اخذ موافقت)
▪ ۲۰۰۷-۲۰۰۵ : ترقی و تسهیل (اکثریت قریب به اتفاق رشته‌ها شامل ۲۰۰۰ رشته ـ تکنولوژی پیشرفته‌تر و راحت‌تر ـ ارائه بهترین روشهای درسی ـ ارزیابی عوارض و چالش‌ها)
نقاط تاریخی عبارتند از :
▪ سپتامبر ۲۰۰۲ : باز شدن در به روی همه
▪ سپتامبر ۲۰۰۳ : آغاز پیشروی و توسعه
▪ سپتامبر ۲۰۰۷ : تثبیت
هنگامی که در ۴ آوریل ۲۰۰۱ رئیس این دانشگاه خبر از یک پروژه ۱۰ساله برای Online کردن تقریبا همه دروس دانشگاه داد، بر رایگان بودن آن نیز تاکید کرد وی اعتقاد دارد این پروژه، از هویت اصیل MIT نمی‌کاهد بلکه ارزش مدرک و عنوان MIT را بالاتر خواهد برد وجذب دانشجو را بهبود خواهد بخشید.
● اهداف عمده این طرح عبارتند از :
▪ برقراری دسترسی یکسان، رایگان، و جستجو پذیر، به دوره‌های درسی دانشگاه MIT برای دانشجویان و دانش پژوهان از هر نقطه.
▪ ایجاد یک مدل استاندارد و کارا و بهینه در زمینه ارائه مطالب درسی.
لازم به ذکر است که همواره ( و به خصوص تا سال ۲۰۰۷) ارزیابی و بازخورها توسط مردم و متخصصان ، کمک بهبود و اصلاح طرح خواهد کرد.
● فواید پروژه عبارتند از :
▪ همگانی‌تر کردن دوره‌های درسی دانشگاه و گسترش استفاده از آن ( کاهش محدودیت‌ها)
▪ توسعه و افزایش ابتکارات و خلاقیت‌ها در امر آموزش و نیز یادگیری ( به دلیل فراوانی منابع در دسترس و ایجاد رقابت بین موسسات آموزشی و نیز دانشجویان)
▪ بهرهگیری از فواید تجاری ( از قبیل افزایش تقاضا برای کسب مهارت‌ها و علوم و فنون جدید، کاهش سفرها و منافع ایمنی و مالی ناشی از آن و …)
در برنامه OCW دانشگاه MIT تقویم ترمیک برای دروس ( شامل جلسات مطالب درسی، کوییزها و امتحانات، مرور دروس، پیش‌نیازها، …) به همراه جزوات Online و کتب مرجع، و به طور خلاصه سیلابس درسی ارائه شده است. دروس فعلی عمدتا از رشته‌های مهندسی می‌باشند ( چند درس از هر رشته). در دوره آزمایشی فعلی، بهینه‌سازی نرم‌افزارها و نیز برنامه‌نوسی‌های جدید نیز درحال انجام می‌باشند.
به گفته مسئولان MIT این طرح در۲ سال اول ( برای ارائه ۵۰۰ عنوان درسی تا سپتامبر ۲۰۰۳) ۱۱ میلیون دلار هزینه خواهد داشت. هزینه کلی طرح رسما اعلام نشده، ولی نیویورک تایمز در گزارشی آن را بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرده است. لازم به ذکر است که این طرح با پشتیبانی مالی یونسکو انجام می‌پذیرد.
ارزیابی‌های کارشناسان نیز نسبت به این طرح، اکثرا مثبت بوده است. به اعتقاد اکثر آنان، رایگان بودن OCW و نیز پشتوانه علمی و سابقه دانشگاه MIT ، طرح را از همه طرح‌های مشابه متمایز کرده است.
آنان اعتقاد دارند با این روش، ایده‌ها و خلاقیت‌ها مستقیما آزمایش و تجربه شده و وارد چرخه‌های بعدی آموزش خواهند شد. همچنین این پروژه به توسعه آموزش عالی و ضریب نفوذ تحصیلات تکمیلی در کشورهای کمترتوسعه‌یافته و محروم کمک خواهد کرد.
راه‌های بهبود این طرح می‌تواند چنین باشد :
▪ سازماندهی، یکپارچه سازی، و هدفمند کردن مطالب ارائه شده ( با هدف یکنواخت کردن جو آموزشی بین قشر وسیع و گوناگون دانشجویان)
▪ بهرهگیری از تکنولوژی برای ایجاد روشهای جدید آموزش
▪ بهرهگیری ازروان‌شناسی آموزش
● دورنمای آینده
در این طرح، رشته‌های مهندسی، هنر،علوم اجتماعی، علوم پایه و … ارائه خواهند شد. دسترسی همگانی و رایگان به منابع آموزشی باعث شتاب بخشیدن به توسعه اقتصادی جهان می‌گردد. به خصوص این که در کشورهای کمتر توسعه یافته، اختلاف با سطح استاندارد جهانی دانش و تجارت زیاد است و در واقع این کشورها نقاط گلوگاهی محسوب می‌شوند. لذا در این کشورها نرخ رشد سریعتر خواهد بود. از طرفی، انتشار رایگان دانش و اطلاعات بین کشورها، حتی ممکن است به کاهش کشمکش‌های سیاسی بین آنها نیز کمک کند.
